Proverbs 30 Cross References - Vulgate

¹ verba Congregantis filii Vomentis visio quam locutus est vir cum quo est Deus et qui Deo secum morante confortatus ait ² stultissimus sum virorum et sapientia hominum non est mecum ³ non didici sapientiam et non novi sanctorum scientiam ⁴ quis ascendit in caelum atque descendit quis continuit spiritum manibus suis quis conligavit aquas quasi in vestimento quis suscitavit omnes terminos terrae quod nomen eius et quod nomen filii eius si nosti ⁵ omnis sermo Dei ignitus clypeus est sperantibus in se ⁶ ne addas quicquam verbis illius et arguaris inveniarisque mendax ⁷ duo rogavi te ne deneges mihi antequam moriar ⁸ vanitatem et verba mendacia longe fac a me mendicitatem et divitias ne dederis mihi tribue tantum victui meo necessaria ⁹ ne forte saturatus inliciar ad negandum et dicam quis est Dominus et egestate conpulsus furer et peierem nomen Dei mei ¹⁰ ne accuses servum ad dominum suum ne forte maledicat tibi et corruas ¹¹ generatio quae patri suo maledicit et quae non benedicit matri suae ¹² generatio quae sibi munda videtur et tamen non est lota a sordibus suis ¹³ generatio cuius excelsi sunt oculi et palpebrae eius in alta subrectae ¹⁴ generatio quae pro dentibus gladios habet et commandit molaribus suis ut comedat inopes de terra et pauperes ex hominibus ¹⁵ sanguisugae duae sunt filiae dicentes adfer adfer tria sunt insaturabilia et quartum quod numquam dicit sufficit ¹⁶ infernus et os vulvae et terra quae non satiatur aqua ignis vero numquam dicit sufficit ¹⁷ oculum qui subsannat patrem et qui despicit partum matris suae effodiant corvi de torrentibus et comedant illum filii aquilae ¹⁸ tria sunt difficilia mihi et quartum penitus ignoro ¹⁹ viam aquilae in caelo viam colubri super petram viam navis in medio mari et viam viri in adulescentula ²⁰ talis est via mulieris adulterae quae comedit et tergens os suum dicit non sum operata malum ²¹ per tria movetur terra et quartum non potest sustinere ²² per servum cum regnaverit per stultum cum saturatus fuerit cibo ²³ per odiosam mulierem cum in matrimonio fuerit adsumpta et per ancillam cum heres fuerit dominae suae ²⁴ quattuor sunt minima terrae et ipsa sunt sapientiora sapientibus ²⁵ formicae populus infirmus quae praeparant in messe cibum sibi ²⁶ lepusculus plebs invalida quae conlocat in petra cubile suum ²⁷ regem lucusta non habet et egreditur universa per turmas ²⁸ stilio manibus nititur et moratur in aedibus regis ²⁹ tria sunt quae bene gradiuntur et quartum quod incedit feliciter ³⁰ leo fortissimus bestiarum ad nullius pavebit occursum ³¹ gallus succinctus lumbos et aries nec est rex qui resistat ei ³² et qui stultus apparuit postquam elatus est in sublime si enim intellexisset ori inposuisset manum ³³ qui autem fortiter premit ubera ad eliciendum lac exprimit butyrum et qui vehementer emungitur elicit sanguinem et qui provocat iras producit discordias

¹ verba Lamuhel regis visio qua erudivit eum mater sua

¹⁹ et habemus firmiorem propheticum sermonem cui bene facitis adtendentes quasi lucernae lucenti in caliginoso loco donec dies inlucescat et lucifer oriatur in cordibus vestris ²⁰ hoc primum intellegentes quod omnis prophetia scripturae propria interpretatione non fit ²¹ non enim voluntate humana adlata est aliquando prophetia sed Spiritu Sancto inspirati locuti sunt sancti Dei homines

³ quis est iste qui celat consilium absque scientia ideo insipienter locutus sum et quae ultra modum excederent scientiam meam ⁴ audi et ego loquar interrogabo et ostende mihi ⁵ auditu auris audivi te nunc autem oculus meus videt te ⁶ idcirco ipse me reprehendo et ago paenitentiam in favilla et cinere

¹⁰ et non videbit interitum cum viderit sapientes morientes simul insipiens et indoctus peribunt et derelinquent alienis divitias suas

²² et tenebas manum dexteram meam in consilium tuum deduces me et postea in gloria suscipies me

⁶ vir insipiens non cognoscet et stultus non intelleget istud

¹² cur detestatus sum disciplinam et increpationibus non adquievit cor meum

⁵ et dixi vae mihi quia tacui quia vir pollutus labiis ego sum et in medio populi polluta labia habentis ego habito et Regem Dominum exercituum vidi oculis meis

¹⁴ stultus factus est omnis homo ab scientia confusus est omnis artifex in sculptili quoniam falsum est quod conflavit et non est spiritus in eis

²⁵ nolo enim vos ignorare fratres mysterium hoc ut non sitis vobis ipsis sapientes quia caecitas ex parte contigit in Israhel donec plenitudo gentium intraret

¹⁸ nemo se seducat si quis videtur inter vos sapiens esse in hoc saeculo stultus fiat ut sit sapiens

² si quis se existimat scire aliquid nondum cognovit quemadmodum oporteat eum scire

⁵ si quis autem vestrum indiget sapientiam postulet a Deo qui dat omnibus affluenter et non inproperat et dabitur ei

¹² hii vero velut inrationabilia pecora naturaliter in captionem et in perniciem in his quae ignorant blasphemantes in corruptione sua et peribunt ¹³ percipientes mercedem iniustitiae voluptatem existimantes diei delicias coinquinationes et maculae deliciis affluentes in conviviis suis luxuriantes vobiscum ¹⁴ oculos habentes plenos adulterio et incessabiles delicti pellicentes animas instabiles cor exercitatum avaritiae habentes maledictionis filii ¹⁵ derelinquentes rectam viam erraverunt secuti viam Balaam ex Bosor qui mercedem iniquitatis amavit ¹⁶ correptionem vero habuit suae vesaniae subiugale mutum in hominis voce loquens prohibuit prophetae insipientiam

⁷ forsitan vestigia Dei conprehendes et usque ad perfectum Omnipotentem repperies ⁸ excelsior caelo est et quid facies profundior inferno et unde cognosces ⁹ longior terrae mensura eius et latior mari

¹⁰ principium sapientiae timor Domini et scientia sanctorum prudentia

³ et clamabant alter ad alterum et dicebant sanctus sanctus sanctus Dominus exercituum plena est omnis terra gloria eius

¹⁰ excaeca cor populi huius et aures eius adgrava et oculos eius claude ne forte videat oculis suis et auribus suis audiat et corde suo intellegat et convertatur et sanem eum

¹¹ auferte a me viam declinate a me semitam cesset a facie nostra Sanctus Israhel

¹⁵ quia haec dicit Excelsus et Sublimis habitans aeternitatem et sanctum nomen eius in excelso et in sancto habitans et cum contrito et humili spiritu ut vivificet spiritum humilium et vivificet cor contritorum

¹⁴ et respondit Amos et dixit ad Amasiam non sum propheta et non sum filius prophetae sed armentarius ego sum vellicans sycomoros ¹⁵ et tulit me Dominus cum sequerer gregem et dixit ad me Dominus vade propheta ad populum meum Israhel

²⁷ omnia mihi tradita sunt a Patre meo et nemo novit Filium nisi Pater neque Patrem quis novit nisi Filius et cui voluerit Filius revelare

¹⁷ respondens autem Iesus dixit ei beatus es Simon Bar Iona quia caro et sanguis non revelavit tibi sed Pater meus qui in caelis est

³ haec est autem vita aeterna ut cognoscant te solum verum Deum et quem misisti Iesum Christum

³³ o altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei quam inconprehensibilia sunt iudicia eius et investigabiles viae eius

¹⁸ ut possitis conprehendere cum omnibus sanctis quae sit latitudo et longitudo et sublimitas et profundum ¹⁹ scire etiam supereminentem scientiae caritatem Christi ut impleamini in omnem plenitudinem Dei

⁷ et angelo Philadelphiae ecclesiae scribe haec dicit sanctus et verus qui habet clavem David qui aperit et nemo cludit et cludit et nemo aperit

⁸ et quattuor animalia singula eorum habebant alas senas et in circuitu et intus plena sunt oculis et requiem non habent die et nocte dicentia sanctus sanctus sanctus Dominus Deus omnipotens qui erat et qui est et qui venturus est

²⁹ interrogavit eum Iacob dic mihi quo appellaris nomine respondit cur quaeris nomen meum et benedixit ei in eodem loco

¹³ ait Moses ad Deum ecce ego vadam ad filios Israhel et dicam eis Deus patrum vestrorum misit me ad vos si dixerint mihi quod est nomen eius quid dicam eis ¹⁴ dixit Deus ad Mosen ego sum qui sum ait sic dices filiis Israhel qui est misit me ad vos ¹⁵ dixitque iterum Deus ad Mosen haec dices filiis Israhel Dominus Deus patrum vestrorum Deus Abraham Deus Isaac et Deus Iacob misit me ad vos hoc nomen mihi est in aeternum et hoc memoriale meum in generationem et generatione

³ qui apparui Abraham Isaac et Iacob in Deo omnipotente et nomen meum Adonai non indicavi eis

⁵ cumque descendisset Dominus per nubem stetit Moses cum eo invocans nomen Domini ⁶ quo transeunte coram eo ait Dominator Domine Deus misericors et clemens patiens et multae miserationis ac verus ⁷ qui custodis misericordiam in milia qui aufers iniquitatem et scelera atque peccata nullusque apud te per se innocens est qui reddis iniquitatem patrum in filiis ac nepotibus in tertiam et quartam progeniem

⁵⁸ nisi custodieris et feceris omnia verba legis huius quae scripta sunt in hoc volumine et timueris nomen eius gloriosum et terribile hoc est Dominum Deum tuum

¹² nec in caelo situm ut possis dicere quis nostrum ad caelum valet conscendere ut deferat illud ad nos et audiamus atque opere conpleamus

¹⁸ cui ille respondit cur quaeris nomen meum quod est mirabile

⁸ qui ligat aquas in nubibus suis ut non erumpant pariter deorsum

⁴ ubi eras quando ponebam fundamenta terrae indica mihi si habes intellegentiam ⁵ quis posuit mensuras eius si nosti vel quis tetendit super eam lineam ⁶ super quo bases illius solidatae sunt aut quis dimisit lapidem angularem eius ⁷ cum me laudarent simul astra matutina et iubilarent omnes filii Dei ⁸ quis conclusit ostiis mare quando erumpebat quasi de vulva procedens ⁹ cum ponerem nubem vestimentum eius et caligine illud quasi pannis infantiae obvolverem ¹⁰ circumdedi illud terminis meis et posui vectem et ostia ¹¹ et dixi usque huc venies et non procedes amplius et hic confringes tumentes fluctus tuos ¹² numquid post ortum tuum praecepisti diluculo et ostendisti aurorae locum suum ¹³ et tenuisti concutiens extrema terrae et excussisti impios ex ea ¹⁴ restituetur ut lutum signaculum et stabit sicut vestimentum ¹⁵ auferetur ab impiis lux sua et brachium excelsum confringetur ¹⁶ numquid ingressus es profunda maris et in novissimis abyssis deambulasti ¹⁷ numquid apertae tibi sunt portae mortis et ostia tenebrosa vidisti ¹⁸ numquid considerasti latitudines terrae indica mihi si nosti omnia ¹⁹ in qua via habitet lux et tenebrarum quis locus sit ²⁰ ut ducas unumquodque ad terminos suos et intellegas semitas domus eius ²¹ sciebas tunc quod nasciturus esses et numerum dierum tuorum noveras ²² numquid ingressus es thesauros nivis aut thesauros grandinis aspexisti ²³ quae praeparavi in tempus hostis in diem pugnae et belli ²⁴ per quam viam spargitur lux dividitur aestus super terram ²⁵ quis dedit vehementissimo imbri cursum et viam sonantis tonitrui ²⁶ ut plueret super terram absque homine in deserto ubi nullus mortalium commoratur ²⁷ ut impleret inviam et desolatam et produceret herbas virentes ²⁸ quis est pluviae pater vel quis genuit stillas roris ²⁹ de cuius utero egressa est glacies et gelu de caelo quis genuit ³⁰ in similitudinem lapidis aquae durantur et superficies abyssi constringitur ³¹ numquid coniungere valebis micantes stellas Pliadis aut gyrum Arcturi poteris dissipare ³² numquid producis luciferum in tempore suo et vesperum super filios terrae consurgere facis ³³ numquid nosti ordinem caeli et pones rationem eius in terra ³⁴ numquid elevabis in nebula vocem tuam et impetus aquarum operiet te ³⁵ numquid mittes fulgura et ibunt et revertentia dicent tibi adsumus ³⁶ quis posuit in visceribus hominis sapientiam vel quis dedit gallo intellegentiam ³⁷ quis enarravit caelorum rationem et concentum caeli quis dormire faciet ³⁸ quando fundebatur pulvis in terram et glebae conpingebantur ³⁹ numquid capies leaenae praedam et animam catulorum eius implebis ⁴⁰ quando cubant in antris et in specubus insidiantur ⁴¹ quis praeparat corvo escam suam quando pulli eius ad Deum clamant vagantes eo quod non habeant cibos

⁷ Dominus dixit ad me filius meus es tu ego hodie genui te

²⁷ recordabuntur et convertentur ad Dominum omnes fines terrae et adorabunt coram eo universae cognationes gentium

² quia ipse super maria fundavit eum et super flumina stabilivit illum

¹⁸ benedictus Dominus per singulos dies portabit nos Deus salutis nostrae semper

² benedic anima mea Domino Domine Deus meus magnificatus es nimis gloria et decore indutus es ³ amictus luce quasi vestimento extendens caelos ut pellem ⁴ qui tegis aquis cenacula eius qui ponis nubes currum tuum qui ambulas super pinnas venti ⁵ qui facis angelos tuos spiritus ministros tuos ignem urentem ⁶ qui fundasti terram super basem suam non commovebitur in saeculum et in saeculum ⁷ abysso quasi vestimento operuisti eam super montes stabunt aquae ⁸ ab increpatione tua fugient a voce tonitrui tui formidabunt ⁹ ascendent montes et descendent campi ad locum quem fundasti eis ¹⁰ terminum posuisti quem non pertransibunt nec revertentur ut operiant terram ¹¹ qui emittis fontes in convallibus ut inter medios montes fluant ¹² ut bibant omnia animalia regionum et reficiat onager sitim suam ¹³ super ea volucres caeli morabuntur de medio nemorum dabunt vocem ¹⁴ qui inrigas montes de cenaculis tuis de fructu operum tuorum implebitur terra ¹⁵ germinans herbam iumentis et faenum servituti hominum ut educat panem de terra ¹⁶ et vinum laetificat cor hominis ad exhilarandam faciem oleo panis autem cor hominis roborat ¹⁷ saturabuntur ligna Domini cedri Libani quas plantasti ¹⁸ ibi aves nidificabunt milvo abies domus eius ¹⁹ montes excelsi cervis petra refugium ericiis ²⁰ fecit lunam per tempora sol cognovit occubitum suum ²¹ posuisti tenebras et facta est nox in ipsa moventur omnes bestiae silvae ²² leones rugientes ad praedam et quaerentes a Deo escam sibi ²³ oriente sole recedent et in speluncis suis cubabunt ²⁴ egreditur homo ad opus suum et ad servitutem suam usque ad vesperam ²⁵ quam multa sunt opera tua Domine omnia in sapientia fecisti impleta est terra possessione tua ²⁶ hoc mare magnum et latum manibus ibi reptilia innumerabilia animalia parva cum grandibus ²⁷ ibi naves pertranseunt Leviathan istum plasmasti ut inluderet ei ²⁸ omnia in te sperant ut des cibum eis in tempore suo ²⁹ dante te illis colligent aperiente manum tuam replebuntur bono ³⁰ abscondes vultum tuum et turbabuntur auferes spiritum eorum et deficient et in pulverem suum revertentur ³¹ emittes spiritum tuum et creabuntur et instaurabis faciem terrae ³² sit gloria Domini in sempiternum laetabitur Dominus in operibus suis ³³ qui respicit terram et tremet tangit montes et fumabunt ³⁴ cantabo Domino in vita mea psallam Deo quamdiu sum ³⁵ placeat ei eloquium meum ego autem laetabor in Domino

¹⁴ propter hoc dabit Dominus ipse vobis signum ecce virgo concipiet et pariet filium et vocabitis nomen eius Emmanuhel

⁶ parvulus enim natus est nobis filius datus est nobis et factus est principatus super umerum eius et vocabitur nomen eius Admirabilis consiliarius Deus fortis Pater futuri saeculi Princeps pacis

¹² quis mensus est pugillo aquas et caelos palmo ponderavit quis adpendit tribus digitis molem terrae et libravit in pondere montes et colles in statera ¹³ quis adiuvit spiritum Domini aut quis consiliarius eius fuit et ostendit illi ¹⁴ cum quo iniit consilium et instruxit eum et docuit eum semitam iustitiae et erudivit eum scientiam et viam prudentiae ostendit illi ¹⁵ ecce gentes quasi stilla situlae et quasi momentum staterae reputatae sunt ecce insulae quasi pulvis exiguus ¹⁶ et Libanus non sufficiet ad succendendum et animalia eius non sufficient ad holocaustum ¹⁷ omnes gentes quasi non sint sic sunt coram eo et quasi nihilum et inane reputatae sunt ei ¹⁸ cui ergo similem fecistis Deum aut quam imaginem ponetis ei ¹⁹ numquid sculptile conflavit faber aut aurifex auro figuravit illud et lamminis argenteis argentarius ²⁰ forte lignum et inputribile elegit artifex sapiens quaerit quomodo statuat simulacrum quod non moveatur ²¹ numquid non scietis numquid non audietis numquid non adnuntiatum est ab initio vobis numquid non intellexistis fundamenta terrae ²² qui sedet super gyrum terrae et habitatores eius sunt quasi lucustae qui extendit velut nihilum caelos et expandit eos sicut tabernaculum ad inhabitandum ²³ qui dat secretorum scrutatores quasi non sint iudices terrae velut inane fecit ²⁴ et quidem neque plantatos neque satos neque radicato in terra trunco eorum repente flavit in eos et aruerunt et turbo quasi stipulam auferet eos ²⁵ et cui adsimilastis me et adaequastis dicit Sanctus ²⁶ levate in excelsum oculos vestros et videte quis creavit haec qui educit in numero militiam eorum et omnes ex nomine vocat prae multitudine fortitudinis et roboris virtutisque eius neque unum reliquum fuit ²⁷ quare dicis Iacob et loqueris Israhel abscondita est via mea a Domino et a Deo meo iudicium meum transibit ²⁸ numquid nescis aut non audisti Deus sempiternus Dominus qui creavit terminos terrae non deficiet neque laborabit nec est investigatio sapientiae eius ²⁹ qui dat lasso virtutem et his qui non sunt fortitudinem et robur multiplicat ³⁰ deficient pueri et laborabunt et iuvenes in infirmitate cadent ³¹ qui autem sperant in Domino mutabunt fortitudinem adsument pinnas sicut aquilae current et non laborabunt ambulabunt et non deficient

⁸ de angustia et de iudicio sublatus est generationem eius quis enarrabit quia abscisus est de terra viventium propter scelus populi mei percussit eum

⁶ in diebus illius salvabitur Iuda et Israhel habitabit confidenter et hoc est nomen quod vocabunt eum Dominus iustus noster

²¹ pariet autem filium et vocabis nomen eius Iesum ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum ²² hoc autem totum factum est ut adimpleretur id quod dictum est a Domino per prophetam dicentem ²³ ecce virgo in utero habebit et pariet filium et vocabunt nomen eius Emmanuhel quod est interpretatum Nobiscum Deus

²² omnia mihi tradita sunt a Patre meo et nemo scit qui sit Filius nisi Pater et qui sit Pater nisi Filius et cui voluerit Filius revelare

¹³ et nemo ascendit in caelum nisi qui descendit de caelo Filius hominis qui est in caelo

⁶ quae autem ex fide est iustitia sic dicit ne dixeris in corde tuo quis ascendit in caelum id est Christum deducere

⁸ propter quod dicit ascendens in altum captivam duxit captivitatem dedit dona hominibus ⁹ quod autem ascendit quid est nisi quia et descendit primum in inferiores partes terrae ¹⁰ qui descendit ipse est et qui ascendit super omnes caelos ut impleret omnia

¹² oculi autem eius sicut flamma ignis et in capite eius diademata multa habens nomen scriptum quod nemo novit nisi ipse

¹ his itaque transactis factus est sermo Domini ad Abram per visionem dicens noli timere Abram ego protector tuus sum et merces tua magna nimis

³ tu autem Domine clipeus circa me gloria mea et exaltans caput meum

⁶ eloquia Domini eloquia munda argentum igne probatum separatum a terra colatum septuplum

³⁰ Deus inmaculata via eius eloquium Domini igne examinatum scutum est omnium sperantium in se

⁸ praecepta Domini recta laetificantia cor mandatum Domini lucidum inluminans oculos

¹¹ quia sol et scutum Dominus Deus gratiam et gloriam dabit Dominus

² dicens Domino spes mea et fortitudo mea Deus meus confidam in eum

⁹ Israhel confidet in Domino auxiliator et protector eorum est ¹⁰ domus Aaron confidet in Domino auxiliator et protector eorum est ¹¹ timentes Dominum confident in Domino auxiliator et protector eorum est

¹⁴⁰ probatus sermo tuus nimis et servus tuus dilexit illum

² David benedictus Dominus fortis meus qui docet manus meas ad proelium digitos meos ad bellum

¹² itaque lex quidem sancta et mandatum sanctum et iustum et bonum

¹⁷ quae autem desursum est sapientia primum quidem pudica est deinde pacifica modesta suadibilis plena misericordia et fructibus bonis non iudicans sine simulatione

² non addetis ad verbum quod vobis loquor neque auferetis ex eo custodite mandata Domini Dei vestri quae ego praecipio vobis

³² quod praecipio tibi hoc tantum facito Domino nec addas quicquam nec minuas

⁷ numquid Deus indiget vestro mendacio ut pro illo loquamini dolos ⁸ numquid faciem eius accipitis et pro Deo iudicare nitimini ⁹ aut placebit ei quem celare nihil potest aut decipietur ut homo vestris fraudulentiis

¹⁵ invenimur autem et falsi testes Dei quoniam testimonium diximus adversus Deum quod suscitaverit Christum quem non suscitavit si mortui non resurgunt

¹⁸ contestor ego omni audienti verba prophetiae libri huius si quis adposuerit ad haec adponet Deus super illum plagas scriptas in libro isto ¹⁹ et si quis deminuerit de verbis libri prophetiae huius auferet Deus partem eius de ligno vitae et de civitate sancta et de his quae scripta sunt in libro isto

⁵ apparuit Dominus Salomoni per somnium nocte dicens postula quod vis ut dem tibi ⁶ et ait Salomon tu fecisti cum servo tuo David patre meo misericordiam magnam sicut ambulavit in conspectu tuo in veritate et iustitia et recto corde tecum custodisti ei misericordiam tuam grandem et dedisti ei filium sedentem super thronum eius sicut et hodie ⁷ et nunc Domine Deus tu regnare fecisti servum tuum pro David patre meo ego autem sum puer parvus et ignorans egressum et introitum meum ⁸ et servus tuus in medio est populi quem elegisti populi infiniti qui numerari et supputari non potest prae multitudine ⁹ dabis ergo servo tuo cor docile ut iudicare possit populum tuum et discernere inter malum et bonum quis enim potest iudicare populum istum populum tuum hunc multum

⁹ cumque transissent Helias dixit ad Heliseum postula quod vis ut faciam tibi antequam tollar a te dixitque Heliseus obsecro ut fiat duplex spiritus tuus in me

² desiderium cordis eius dedisti ei et voluntate labiorum eius non fraudasti eum semper

⁴ unum petivi a Domino hoc requiram ut habitem in domo Domini omnibus diebus vitae meae ut videam pulchritudinem Domini et adtendam templum eius

⁴² porro unum est necessarium Maria optimam partem elegit quae non auferetur ab ea

²⁰ vovit etiam votum dicens si fuerit Deus mecum et custodierit me in via per quam ambulo et dederit mihi panem ad vescendum et vestem ad induendum

¹⁵ benedixitque Ioseph filio suo et ait Deus in cuius conspectu ambulaverunt patres mei Abraham et Isaac Deus qui pascit me ab adulescentia mea usque in praesentem diem ¹⁶ angelus qui eruit me de cunctis malis benedicat pueris et invocetur super eos nomen meum nomina quoque patrum meorum Abraham et Isaac et crescant in multitudinem super terram

¹⁵ quod cum vidissent filii Israhel dixerunt ad invicem man hu quod significat quid est hoc ignorabant enim quid esset quibus ait Moses iste est panis quem dedit Dominus vobis ad vescendum

¹⁸ et mensi sunt ad mensuram gomor nec qui plus collegerat habuit amplius nec qui minus paraverat repperit minus sed singuli iuxta id quod edere poterant congregarunt

²¹ colligebant autem mane singuli quantum sufficere poterat ad vescendum cumque incaluisset sol liquefiebat ²² in die vero sexta collegerunt cibos duplices id est duo gomor per singulos homines venerunt autem omnes principes multitudinis et narraverunt Mosi

²⁹ videte quod Dominus dederit vobis sabbatum et propter hoc tribuerit vobis die sexto cibos duplices maneat unusquisque apud semet ipsum nullus egrediatur de loco suo die septimo

³⁵ filii autem Israhel comederunt man quadraginta annis donec venirent in terram habitabilem hoc cibo aliti sunt usquequo tangerent fines terrae Chanaan

³⁰ annonam quoque constituit ei absque intermissione quae et dabatur ei a rege per singulos dies omnibus diebus vitae suae

¹² a mandatis labiorum eius non recessi et in sinu meo abscondi verba oris eius

⁹ nolite confidere in calumnia et in rapina ne frustremini divitiae si fluxerint ne adponatis cor ¹⁰ unum locutus est Deus duo haec audivi quia imperium Dei est

²⁹ viam mendacii aufer a me et legem tuam dona mihi

³⁷ averte oculos meos ne videant vanitatem in via tua vivifica me

⁶ qui congregat thesauros lingua mendacii vanus est et inpingetur ad laqueos mortis

⁸ qui seminat iniquitatem metet mala et virga irae suae consummabitur

⁵ ne erigas oculos tuos ad opes quas habere non potes quia facient sibi pinnas quasi aquilae et avolabunt in caelum

² vanitas vanitatum dixit Ecclesiastes vanitas vanitatum omnia vanitas

¹⁸ vae qui trahitis iniquitatem in funiculis vanitatis et quasi vinculum plaustri peccatum

⁴ non est qui invocet iustitiam neque est qui iudicet vere sed confidunt in nihili et loquuntur vanitates conceperunt laborem et pepererunt iniquitatem

²¹ praecepit ergo rex Sedecias ut traderetur Hieremias in vestibulo carceris et daretur ei torta panis cotidie excepto pulmento donec consumerentur omnes panes de civitate et mansit Hieremias in vestibulo carceris

³⁴ et cibaria eius cibaria perpetua dabantur ei a rege Babylonis statuta per singulos dies usque ad diem mortis suae cunctis diebus vitae eius

¹¹ panem nostrum supersubstantialem da nobis hodie

³³ quaerite autem primum regnum et iustitiam eius et omnia haec adicientur vobis

³ panem nostrum cotidianum da nobis cotidie

⁸ et dicit eis Iesus haurite nunc et ferte architriclino et tulerunt

¹⁵ et dicentes viri quid haec facitis et nos mortales sumus similes vobis homines adnuntiantes vobis ab his vanis converti ad Deum vivum qui fecit caelum et terram et mare et omnia quae in eis sunt

⁶ est autem quaestus magnus pietas cum sufficientia ⁷ nihil enim intulimus in mundum haut dubium quia nec auferre quid possumus ⁸ habentes autem alimenta et quibus tegamur his contenti sumus

² at ille respondit quis est Dominus ut audiam vocem eius et dimittam Israhel nescio Dominum et Israhel non dimittam

⁷ non adsumes nomen Domini Dei tui in vanum nec enim habebit insontem Dominus eum qui adsumpserit nomen Domini Dei sui frustra

¹ si peccaverit anima et audierit vocem iurantis testisque fuerit quod aut ipse vidit aut conscius est nisi indicaverit portabit iniquitatem suam

¹⁰ cumque introduxerit te Dominus Deus tuus in terram pro qua iuravit patribus tuis Abraham Isaac et Iacob et dederit tibi civitates magnas et optimas quas non aedificasti ¹¹ domos plenas cunctarum opum quas non extruxisti cisternas quas non fodisti vineta et oliveta quae non plantasti ¹² et comederis et saturatus fueris

¹⁰ ut cum comederis et satiatus fueris benedicas Domino Deo tuo pro terra optima quam dedit tibi ¹¹ observa et cave nequando obliviscaris Domini Dei tui et neglegas mandata eius atque iudicia et caerimonias quas ego praecipio tibi hodie ¹² ne postquam comederis et satiatus domos pulchras aedificaveris et habitaveris in eis ¹³ habuerisque armenta et ovium greges argenti et auri cunctarumque rerum copiam ¹⁴ elevetur cor tuum et non reminiscaris Domini Dei tui qui eduxit te de terra Aegypti de domo servitutis

²⁰ introducam enim eum in terram pro qua iuravi patribus eius lacte et melle manantem cumque comederint et saturati crassique fuerint avertentur ad deos alienos et servient eis et detrahent mihi et irritum facient pactum meum

¹⁵ incrassatus est dilectus et recalcitravit incrassatus inpinguatus dilatatus dereliquit Deum factorem suum et recessit a Deo salutari suo

²⁷ et dixit ad omnem populum en lapis iste erit vobis in testimonium quod audierit omnia verba Domini quae locutus est vobis ne forte postea negare velitis et mentiri Domino Deo vestro

¹⁵ non vos ergo decipiat Ezechias nec vana persuasione deludat neque credatis ei si enim nullus potuit deus cunctarum gentium atque regnorum liberare populum suum de manu mea et de manu patrum meorum consequenter nec Deus vester poterit eruere vos de hac manu ¹⁶ sed et alia multa locuti sunt servi eius contra Dominum Deum et contra Ezechiam servum eius ¹⁷ epistulas quoque scripsit plenas blasphemiae in Dominum Deum Israhel et locutus est adversus eum sicut dii gentium ceterarum non potuerunt liberare populos suos de manu mea sic et Deus Ezechiae eruere non poterit populum suum de manu ista

²⁵ ceperunt itaque urbes munitas et humum pinguem et possederunt domos plenas cunctis bonis cisternas ab aliis fabricatas vineas et oliveta et ligna pomifera multa et comederunt et saturati sunt et inpinguati sunt et abundavere deliciis in bonitate tua magna ²⁶ provocaverunt autem te ad iracundiam et recesserunt a te et proiecerunt legem tuam post terga sua et prophetas tuos occiderunt qui contestabantur eos ut reverterentur ad te feceruntque blasphemias grandes

²⁴ si putavi aurum robur meum et obrizae dixi fiducia mea ²⁵ si laetatus sum super multis divitiis meis et quia plurima repperit manus mea ²⁶ si vidi solem cum fulgeret et lunam incedentem clare ²⁷ et lactatum est in abscondito cor meum et osculatus sum manum meam ore meo ²⁸ quae est iniquitas maxima et negatio contra Deum altissimum

³ quia non requiescet virga impietatis super sortem iustorum ut non mittant iusti in iniquitatem manus suas

³⁰ non grandis est culpae cum quis furatus fuerit furatur enim ut esurientem impleat animam ³¹ deprehensus quoque reddet septuplum et omnem substantiam domus suae tradet

²⁴ qui cum fure partitur odit animam suam adiurantem audit et non indicat

³¹ generatio vestra videte verbum Domini numquid solitudo factus sum Israheli aut terra serotina quare ergo dixit populus meus recessimus non veniemus ultra ad te

¹⁴ et egressum est nomen tuum in gentes propter speciem tuam quia perfecta eras in decore meo quem posueram super te dicit Dominus Deus ¹⁵ et habens fiduciam in pulchritudine tua fornicata es in nomine tuo et exposuisti fornicationem tuam omni transeunti ut eius fieres

⁴⁹ ecce haec fuit iniquitas Sodomae sororis tuae superbia saturitas panis et abundantia et otium ipsius et filiarum eius et manum egeno et pauperi non porrigebant ⁵⁰ et elevatae sunt et fecerunt abominationes coram me et abstuli eas sicut vidisti

¹⁷ in sententia vigilum decretum est et sermo sanctorum et petitio donec cognoscant viventes quoniam dominatur Excelsus in regno hominum et cuicumque voluerit dabit illud et humillimum hominem constituet super eo

³⁰ responditque rex et ait nonne haec est Babylon magna quam ego aedificavi in domum regni in robore fortitudinis meae et in gloria decoris mei

⁶ iuxta pascua sua et adimpleti sunt et saturati elevaverunt cor suum et obliti sunt mei

⁷² et iterum negavit cum iuramento quia non novi hominem

⁷⁴ tunc coepit detestari et iurare quia non novisset hominem et continuo gallus cantavit

²² populus autem adclamabat dei voces et non hominis ²³ confestim autem percussit eum angelus Domini eo quod non dedisset honorem Deo et consumptus a vermibus exspiravit

⁹ cave ne forte subripiat tibi impia cogitatio et dicas in corde tuo adpropinquat septimus annus remissionis et avertas oculos a paupere fratre tuo nolens ei quod postulat mutuum commodare ne clamet contra te ad Dominum et fiat tibi in peccatum

¹⁵ non trades servum domino suo qui ad te confugerit

⁹ respondens autem Doec Idumeus qui adsistebat et erat primus inter servos Saul vidi inquit filium Isai in Nobe apud Ahimelech filium Achitob ¹⁰ qui consuluit pro eo Dominum et cibaria dedit ei sed et gladium Goliath Philisthei dedit illi

⁹ dixitque ad Saul quare audis verba hominum loquentium David quaerit malum adversum te

¹⁹ nunc ergo audi oro domine mi rex verba servi tui si Dominus incitat te adversum me odoretur sacrificium si autem filii hominum maledicti sunt in conspectu Domini qui eiecerunt me hodie ut non habitem in hereditate Domini dicentes vade servi diis alienis

¹⁵ dixitque ei David potes me ducere ad istum cuneum qui ait iura mihi per Deum quod non occidas me et non tradas me in manu domini mei et ducam te ad cuneum istum

¹ cumque David transisset paululum montis verticem apparuit Siba puer Mifiboseth in occursum eius cum duobus asinis qui onerati erant ducentis panibus et centum alligaturis uvae passae et centum massis palatarum et utribus vini ² et dixit rex Sibae quid sibi volunt haec responditque Siba asini domestici regis ut sedeant et panes et palatae ad vescendum pueris tuis vinum autem ut bibat si quis defecerit in deserto ³ et ait rex ubi est filius domini tui responditque Siba regi remansit in Hierusalem dicens hodie restituet mihi domus Israhel regnum patris mei ⁴ et ait rex Sibae tua sint omnia quae fuerunt Mifiboseth dixitque Siba adoro inveniam gratiam coram te domine mi rex

²⁶ qui respondens ait domine mi rex servus meus contempsit me dixi ei ego famulus tuus ut sterneret mihi asinum et ascendens abirem cum rege claudus enim sum servus tuus ²⁷ insuper et accusavit me servum tuum ad te dominum meum regem tu autem domine mi rex sicut angelus Dei fac quod placitum est tibi

²² et non est recordatus Ioas rex misericordiae quam fecerat Ioiadae pater illius secum sed interfecit filium eius qui cum moreretur ait videat Dominus et requirat ²³ cumque evolutus esset annus ascendit contra eum exercitus Syriae venitque in Iudam et Hierusalem et interfecit cunctos principes populi atque universam praedam miserunt regi Damascum ²⁴ et certe cum permodicus venisset numerus Syrorum tradidit Dominus manibus eorum infinitam multitudinem eo quod reliquissent Dominum Deum patrum suorum in Ioas quoque ignominiosa exercuere iudicia

²⁶ qui abscondit frumenta maledicetur in populis benedictio autem super caput vendentium

²³ haec quoque sapientibus cognoscere personam in iudicio non est bonum ²⁴ qui dicit impio iustus es maledicent ei populi et detestabuntur eum tribus

²⁷ qui dat pauperi non indigebit qui despicit deprecantem sustinebit penuriam

²¹ sed et cunctis sermonibus qui dicuntur ne accommodes cor tuum ne forte audias servum tuum maledicentem tibi

⁸ statimque et in ipso tempore accedentes viri chaldei accusaverunt Iudaeos ⁹ dixeruntque Nabuchodonosor regi rex in aeternum vive ¹⁰ tu rex posuisti decretum ut omnis homo qui audierit sonitum tubae fistulae et citharae sambucae et psalterii et symphoniae et universi generis musicorum prosternat se et adoret statuam auream ¹¹ si quis autem non procidens adoraverit mittatur in fornacem ignis ardentem ¹² sunt ergo viri iudaei quos constituisti super opera regionis Babyloniae Sedrac Misac et Abdenago viri isti contempserunt rex decretum tuum deos tuos non colunt et statuam auream quam erexisti non adorant ¹³ tunc Nabuchodonosor in furore et in ira praecepit ut adducerentur Sedrac Misac et Abdenago qui confestim adducti sunt in conspectu regis ¹⁴ pronuntiansque Nabuchodonosor rex ait eis verene Sedrac Misac et Abdenago deos meos non colitis et statuam auream quam constitui non adoratis ¹⁵ nunc ergo si estis parati quacumque hora audieritis sonitum tubae fistulae et citharae sambucae psalterii et symphoniae omnisque generis musicorum prosternite vos et adorate statuam quam feci quod si non adoraveritis eadem hora mittemini in fornacem ignis ardentem et quis est Deus qui eripiat vos de manu mea ¹⁶ respondentes Sedrac Misac et Abdenago dixerunt regi Nabuchodonosor non oportet nos de hac re respondere tibi ¹⁷ ecce enim Deus noster quem colimus potest eripere nos de camino ignis ardentis et de manibus tuis rex liberare ¹⁸ quod si noluerit notum tibi sit rex quia deos tuos non colimus et statuam auream quam erexisti non adoramus

¹³ tunc respondentes dixerunt coram rege Danihel de filiis captivitatis Iudae non curavit de lege tua et de edicto quod constituisti sed tribus temporibus per diem orat obsecratione sua

²⁴ iubente autem rege adducti sunt viri illi qui accusaverant Danihelem et in lacum leonum missi sunt ipsi et filii et uxores eorum et non pervenerunt usque ad pavimentum laci donec arriperent eos leones et omnia ossa eorum comminuerunt

⁴ tu quis es qui iudices alienum servum suo domino stat aut cadit stabit autem potens est enim Deus statuere illum

¹⁷ qui maledixerit patri suo et matri morte moriatur

⁹ qui maledixerit patri suo et matri morte moriatur patri matrique maledixit sanguis eius sit super eum

²⁰ dicentque ad eos filius noster iste protervus et contumax est monita nostra audire contemnit comesationibus vacat et luxuriae atque conviviis ²¹ lapidibus eum obruet populus civitatis et morietur ut auferatis malum de medio vestri et universus Israhel audiens pertimescat

¹⁶ maledictus qui non honorat patrem suum et matrem et dicet omnis populus amen

²⁰ qui maledicit patri suo et matri extinguetur lucerna eius in mediis tenebris

¹² generatio quae sibi munda videtur et tamen non est lota a sordibus suis ¹³ generatio cuius excelsi sunt oculi et palpebrae eius in alta subrectae ¹⁴ generatio quae pro dentibus gladios habet et commandit molaribus suis ut comedat inopes de terra et pauperes ex hominibus

¹⁷ oculum qui subsannat patrem et qui despicit partum matris suae effodiant corvi de torrentibus et comedant illum filii aquilae

⁷ videns autem multos Pharisaeorum et Sadducaeorum venientes ad baptismum suum dixit eis progenies viperarum quis demonstravit vobis fugere a futura ira

⁴ nam Deus dixit honora patrem et matrem et qui maledixerit patri vel matri morte moriatur ⁵ vos autem dicitis quicumque dixerit patri vel matri munus quodcumque est ex me tibi proderit ⁶ et non honorificabit patrem suum aut matrem et irritum fecistis mandatum Dei propter traditionem vestram

¹⁰ Moses enim dixit honora patrem tuum et matrem tuam et qui maledixerit patri aut matri morte moriatur ¹¹ vos autem dicitis si dixerit homo patri aut matri corban quod est donum quodcumque ex me tibi profuerit ¹² et ultra non dimittitis eum quicquam facere patri suo aut matri ¹³ rescindentes verbum Dei per traditionem vestram quam tradidistis et similia huiusmodi multa facitis

⁴ si qua autem vidua filios aut nepotes habet discant primum domum suam regere et mutuam vicem reddere parentibus hoc enim acceptum est coram Deo

⁸ si quis autem suorum et maxime domesticorum curam non habet fidem negavit et est infideli deterior

⁹ vos autem genus electum regale sacerdotium gens sancta populus adquisitionis ut virtutes adnuntietis eius qui de tenebris vos vocavit in admirabile lumen suum

⁵ qui aediculam quoque in ea Deo separavit et fecit ephod ac therafin id est vestem sacerdotalem et idola implevitque unius filiorum suorum manum et factus est ei sacerdos

¹³ nunc scio dicens quod bene mihi faciat Deus habenti levitici generis sacerdotem

¹³ dixit ei Saul benedictus tu Domino implevi verbum Domini ¹⁴ dixitque Samuhel et quae est haec vox gregum quae resonat in auribus meis et armentorum quam ego audio

⁹ mundus sum ego absque delicto inmaculatus et non est iniquitas in me

² quia dolose egit adversum eum in oculis suis ut inveniret iniquitatem eius ad odiendum

² multum lava me ab iniquitate mea et a peccato meo munda me

⁷ asparges me hysopo et mundabor lavabis me et super nivem dealbabor

² omnes viae hominum patent oculis eius spirituum ponderator est Dominus

² omnis via viri recta sibi videtur adpendit autem corda Dominus

¹⁶ lavamini mundi estote auferte malum cogitationum vestrarum ab oculis meis quiescite agere perverse

⁵ qui dicunt recede a me non adpropinques mihi quia inmundus es isti fumus erunt in furore meo ignis ardens tota die

²² si laveris te nitro et multiplicaveris tibi herbam borith maculata es in iniquitate tua coram me dicit Dominus Deus ²³ quomodo dicis non sum polluta post Baalim non ambulavi vide vias tuas in convalle scito quid feceris cursor levis explicans vias tuas ²⁴ onager adsuetus in solitudine in desiderio animae suae adtraxit ventum amoris sui nullus avertet eam omnes qui quaerunt eam non deficient in menstruis eius invenient eam

³⁵ et dixisti absque peccato et innocens ego sum et propterea avertatur furor tuus a me ecce ego iudicio contendam tecum eo quod dixeris non peccavi

¹⁴ lava a malitia cor tuum Hierusalem ut salva fias usquequo morabuntur in te cogitationes noxiae

²⁵ et effundam super vos aquam mundam et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris et ab universis idolis vestris mundabo vos

¹ in die illa erit fons patens domus David et habitantibus Hierusalem in ablutionem peccatoris et menstruatae

³⁹ et ait Dominus ad illum nunc vos Pharisaei quod de foris est calicis et catini mundatis quod autem intus est vestrum plenum est rapina et iniquitate ⁴⁰ stulti nonne qui fecit quod de foris est etiam id quod de intus est fecit

¹⁵ et ait illis vos estis qui iustificatis vos coram hominibus Deus autem novit corda vestra quia quod hominibus altum est abominatio est ante Deum

¹¹ Pharisaeus stans haec apud se orabat Deus gratias ago tibi quia non sum sicut ceteri hominum raptores iniusti adulteri vel ut etiam hic publicanus

¹¹ et haec quidam fuistis sed abluti estis sed sanctificati estis sed iustificati estis in nomine Domini nostri Iesu Christi et in Spiritu Dei nostri

⁵ habentes speciem quidem pietatis virtutem autem eius abnegantes et hos devita

¹⁵ omnia munda mundis coinquinatis autem et infidelibus nihil mundum sed inquinatae sunt eorum et mens et conscientia ¹⁶ confitentur se nosse Deum factis autem negant cum sunt abominati et incredibiles et ad omne opus bonum reprobi

⁵ non ex operibus iustitiae quae fecimus nos sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit per lavacrum regenerationis et renovationis Spiritus Sancti

⁷ si autem in luce ambulemus sicut et ipse est in luce societatem habemus ad invicem et sanguis Iesu Filii eius mundat nos ab omni peccato ⁸ si dixerimus quoniam peccatum non habemus ipsi nos seducimus et veritas in nobis non est ⁹ si confiteamur peccata nostra fidelis est et iustus ut remittat nobis peccata et emundet nos ab omni iniquitate ¹⁰ si dixerimus quoniam non peccavimus mendacem facimus eum et verbum eius non est in nobis

⁵ et ab Iesu Christo qui est testis fidelis primogenitus mortuorum et princeps regum terrae qui dilexit nos et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo

⁵ cor pravum recedet a me malum nesciam

¹ canticum graduum Domine non est exaltatum cor meum neque elati sunt oculi mei et non ambulavi in magnis et in mirabilibus super me

¹⁷ oculos sublimes linguam mendacem manus effundentes innoxium sanguinem

⁴ exaltatio oculorum et dilatatio cordis lucerna impiorum peccatum

¹¹ oculi sublimis hominis humiliati sunt et incurvabitur altitudo virorum exaltabitur autem Dominus solus in die illa

¹⁶ et dixit Dominus pro eo quod elevatae sunt filiae Sion et ambulaverunt extento collo et nutibus oculorum ibant et plaudebant ambulabant et in pedibus suis conposito gradu incedebant

² fili hominis dic principi Tyri haec dicit Dominus Deus eo quod elevatum est cor tuum et dixisti Deus ego sum et in cathedra Dei sedi in corde maris cum sis homo et non Deus et dedisti cor tuum quasi cor Dei ³ ecce sapientior es tu Danihele omne secretum non est absconditum a te ⁴ in sapientia et prudentia tua fecisti tibi fortitudinem et adquisisti aurum et argentum in thesauris tuis ⁵ in multitudine sapientiae tuae et in negotiatione tua multiplicasti tibi fortitudinem et elevatum est cor tuum in robore tuo

⁹ numquid dicens loqueris Deus ego sum coram interficientibus te cum sis homo et non Deus in manu occidentium te

³⁶ et faciet iuxta voluntatem suam rex et elevabitur et magnificabitur adversum omnem deum et adversum Deum deorum loquetur magnifica et diriget donec conpleatur iracundia perpetrata est quippe definitio ³⁷ et Deum patrum suorum non reputabit et erit in concupiscentiis feminarum nec quemquam deorum curabit quia adversum universa consurget

⁴ ecce qui incredulus est non erit recta anima eius in semet ipso iustus autem in fide sua vivet

³ ne quis vos seducat ullo modo quoniam nisi venerit discessio primum et revelatus fuerit homo peccati filius perditionis ⁴ qui adversatur et extollitur supra omne quod dicitur Deus aut quod colitur ita ut in templo Dei sedeat ostendens se quia sit Deus

¹⁷ conterebam molas iniqui et de dentibus illius auferebam praedam

⁷ quia percussisti omnium inimicorum meorum maxillam dentes impiorum confregisti

⁸ sedet insidians iuxta vestibula in absconditis ut interficiat innocentem ⁹ oculi eius robustos tuos circumspiciunt insidiatur in abscondito quasi leo in cubili insidiatur ut rapiat pauperem rapiet pauperem cum adtraxerit eum ad rete suum

⁵ propter vastitatem inopum et gemitum pauperum nunc consurgam dicit Dominus ponam in salutari auxilium eorum

⁴ omnes recesserunt simul conglutinati sunt non est qui faciat bonum non est usque ad unum

² insidias cogitat lingua tua quasi novacula acuta faciens dolum

⁴ exaltare super caelos Deus in omni terra gloria tua

⁶ dissolvantur quasi aquae quae defluent intendet arcum suum donec conterantur

¹⁸ est qui promittit et quasi gladio pungitur conscientiae lingua autem sapientium sanitas est

¹⁶ qui calumniatur pauperem ut augeat divitias suas dabit ipse ditiori et egebit

³ vir pauper calumnians pauperes similis imbri vehementi in quo paratur fames

¹ verti me ad alia et vidi calumnias quae sub sole geruntur et lacrimas innocentum et consolatorem neminem nec posse resistere eorum violentiae cunctorum auxilio destitutos

⁷ fraudulenti vasa pessima sunt ipse enim cogitationes concinnavit ad perdendos mites in sermone mendacii cum loqueretur pauper iudicium

⁵ et ecce bestia alia similis urso in parte stetit et tres ordines erant in ore eius et in dentibus eius et sic dicebant ei surge comede carnes plurimas ⁶ post hoc aspiciebam et ecce alia quasi pardus et alas habebat avis quattuor super se et quattuor capita erant in bestia et potestas data est ei ⁷ post hoc aspiciebam in visione noctis et ecce bestia quarta terribilis atque mirabilis et fortis nimis dentes ferreos habebat magnos comedens atque comminuens et reliqua pedibus suis conculcans dissimilis autem erat ceteris bestiis quas videram ante eam et habebat cornua decem

⁷ qui conterunt super pulverem terrae capita pauperum et viam humilium declinant et filius ac pater eius ierunt ad puellam ut violarent nomen sanctum meum

¹ audite verbum hoc vaccae pingues quae estis in monte Samariae quae calumniam facitis egenis et confringitis pauperes quae dicitis dominis vestris adferte et bibemus

⁴ audite hoc qui conteritis pauperem et deficere facitis egenos terrae

¹ vae qui cogitatis inutile et operamini malum in cubilibus vestris in luce matutina faciunt illud quoniam contra Deum est manus eorum ² et concupierunt agros et violenter tulerunt et domos rapuerunt et calumniabantur virum et domum eius virum et hereditatem eius

¹ et dixi audite principes Iacob et duces domus Israhel numquid non vestrum est scire iudicium ² qui odio habetis bonum et diligitis malum qui violenter tollitis pelles eorum desuper eos et carnem eorum desuper ossibus eorum ³ qui comederunt carnem populi mei et pellem eorum desuper excoriaverunt et ossa eorum confregerunt et conciderunt sicut in lebete et quasi carnem in medio ollae ⁴ tunc clamabunt ad Dominum et non exaudiet eos et abscondet faciem suam ab eis in tempore illo sicut nequiter egerunt in adinventionibus suis ⁵ haec dicit Dominus super prophetas qui seducunt populum meum qui mordent dentibus suis et praedicant pacem et si quis non dederit in ore eorum quippiam sanctificant super eum proelium

¹⁴ maledixisti sceptris eius capiti bellatorum eius venientibus ut turbo ad dispergendum me exultatio eorum sicut eius qui devorat pauperem in abscondito

³ principes eius in medio eius quasi leones rugientes iudices eius lupi vespere non relinquebant in mane

¹³ vae autem vobis scribae et Pharisaei hypocritae quia clauditis regnum caelorum ante homines vos enim non intratis nec introeuntes sinitis intrare

¹ age nunc divites plorate ululantes in miseriis quae advenient vobis ² divitiae vestrae putrefactae sunt et vestimenta vestra a tineis comesta sunt ³ aurum et argentum vestrum eruginavit et erugo eorum in testimonium vobis erit et manducabit carnes vestras sicut ignis thesaurizastis in novissimis diebus ⁴ ecce merces operariorum qui messuerunt regiones vestras qui fraudatus est a vobis clamat et clamor ipsorum in aures Domini Sabaoth introiit

⁸ et habebant capillos sicut capillos mulierum et dentes earum sicut leonum erant

¹⁶ sex sunt quae odit Dominus et septimum detestatur anima eius

²¹ per tria movetur terra et quartum non potest sustinere

²⁴ quattuor sunt minima terrae et ipsa sunt sapientiora sapientibus

²⁹ tria sunt quae bene gradiuntur et quartum quod incedit feliciter

¹¹ et canes inpudentissimi nescierunt saturitatem ipsi pastores ignoraverunt intellegentiam omnes in viam suam declinaverunt unusquisque ad avaritiam suam a summo usque ad novissimum ¹² venite sumamus vinum et impleamur ebrietate et erit sicut hodie sic et cras et multo amplius

³ vos autem accedite huc filii auguratricis semen adulteri et fornicariae

⁴⁴ ecce omnis qui dicit vulgo proverbium in te adsumet illud dicens sicut mater ita et filia eius ⁴⁵ filia matris tuae es tu quae proiecit virum suum et filios suos et soror sororum tuarum tu quae proiecerunt viros suos et filios suos mater vestra Cetthea et pater vester Amorreus ⁴⁶ et soror tua maior Samaria ipsa et filiae eius quae habitat ad sinistram tuam soror autem tua minor te quae habitat a dextris tuis Sodoma et filiae eius

¹⁸ separatum est convivium eorum fornicatione fornicati sunt dilexerunt adferre ignominiam protectores eius

³ haec dicit Dominus super tribus sceleribus Damasci et super quattuor non convertam eum eo quod trituraverint in plaustris ferreis Galaad

⁶ haec dicit Dominus super tribus sceleribus Gazae et super quattuor non convertam eum eo quod transtulerit captivitatem perfectam ut concluderet eam in Idumea

⁹ haec dicit Dominus super tribus sceleribus Tyri et super quattuor non convertam eum eo quod concluserint captivitatem perfectam in Idumea et non sint recordati foederis fratrum

¹¹ haec dicit Dominus super tribus sceleribus Edom et super quattuor non convertam eum eo quod persecutus sit in gladio fratrem suum et violaverit misericordiam eius et tenuerit ultra furorem suum et indignationem suam servaverit usque in finem

¹³ haec dicit Dominus super tribus sceleribus filiorum Ammon et super quattuor non convertam eum eo quod dissecuerit praegnantes Galaad ad dilatandum terminum suum

¹ haec dicit Dominus super tribus sceleribus Moab et super quattuor non convertam eum eo quod incenderit ossa regis Idumeae usque ad cinerem

⁴ haec dicit Dominus super tribus sceleribus Iuda et super quattuor non convertam eum eo quod abiecerint legem Domini et mandata eius non custodierint deceperunt enim eos idola sua post quae abierant patres eorum

³ malum manuum suarum dicunt bonum princeps postulat et iudex in reddendo est et magnus locutus est desiderium animae suae et conturbaverunt eam

³² et vos implete mensuram patrum vestrorum

³⁹ responderunt et dixerunt ei pater noster Abraham est dicit eis Iesus si filii Abrahae estis opera Abrahae facite

⁴⁴ vos ex patre diabolo estis et desideria patris vestri vultis facere ille homicida erat ab initio et in veritate non stetit quia non est veritas in eo cum loquitur mendacium ex propriis loquitur quia mendax est et pater eius

¹⁸ huiusmodi enim Christo Domino nostro non serviunt sed suo ventri et per dulces sermones et benedictiones seducunt corda innocentium

³ et in avaritia fictis verbis de vobis negotiabuntur quibus iudicium iam olim non cessat et perditio eorum non dormitat

¹³ percipientes mercedem iniustitiae voluptatem existimantes diei delicias coinquinationes et maculae deliciis affluentes in conviviis suis luxuriantes vobiscum ¹⁴ oculos habentes plenos adulterio et incessabiles delicti pellicentes animas instabiles cor exercitatum avaritiae habentes maledictionis filii ¹⁵ derelinquentes rectam viam erraverunt secuti viam Balaam ex Bosor qui mercedem iniquitatis amavit

¹¹ vae illis quia via Cain abierunt et errore Balaam mercede effusi sunt et contradictione Core perierunt ¹² hii sunt in epulis suis maculae convivantes sine timore semet ipsos pascentes nubes sine aqua quae a ventis circumferuntur arbores autumnales infructuosae bis mortuae eradicatae

¹ cernens autem Rahel quod infecunda esset invidit sorori et ait marito suo da mihi liberos alioquin moriar

²⁰ infernus et perditio non replentur similiter et oculi hominum insatiabiles

⁵ et quomodo vinum potantem decipit sic erit vir superbus et non decorabitur qui dilatavit quasi infernus animam suam et ipse quasi mors et non adimpletur et congregabit ad se omnes gentes et coacervabit ad se omnes populos

²¹ bibensque vinum inebriatus est et nudatus in tabernaculo suo ²² quod cum vidisset Ham pater Chanaan verenda scilicet patris sui esse nuda nuntiavit duobus fratribus suis foras ²³ at vero Sem et Iafeth pallium inposuerunt umeris suis et incedentes retrorsum operuerunt verecunda patris sui faciesque eorum aversae erant et patris virilia non viderunt ²⁴ evigilans autem Noe ex vino cum didicisset quae fecerat ei filius suus minor ²⁵ ait maledictus Chanaan servus servorum erit fratribus suis ²⁶ dixitque benedictus Dominus Deus Sem sit Chanaan servus eius ²⁷ dilatet Deus Iafeth et habitet in tabernaculis Sem sitque Chanaan servus eius

¹⁸ si genuerit homo filium contumacem et protervum qui non audiat patris aut matris imperium et coercitus oboedire contempserit ¹⁹ adprehendent eum et ducent ad seniores civitatis illius et ad portam iudicii

²⁶ sitque cadaver tuum in escam cunctis volatilibus caeli et bestiis terrae et non sit qui abigat

⁴⁴ dixitque ad David veni ad me et dabo carnes tuas volatilibus caeli et bestiis terrae

⁹ accidit autem ut occurreret Absalom servis David sedens mulo cumque ingressus fuisset mulus subter condensam quercum et magnam adhesit caput eius quercui et illo suspenso inter caelum et terram mulus cui sederat pertransivit ¹⁰ vidit autem hoc quispiam et nuntiavit Ioab dicens vidi Absalom pendere de quercu

¹⁴ et ait Ioab non sicut tu vis sed adgrediar eum coram te tulit ergo tres lanceas in manu sua et infixit eas in corde Absalom cumque adhuc palpitaret herens in quercu ¹⁵ cucurrerunt decem iuvenes armigeri Ioab et percutientes interfecerunt eum ¹⁶ cecinit autem Ioab bucina et retinuit populum ne persequeretur fugientem Israhel volens parcere multitudini ¹⁷ et tulerunt Absalom et proiecerunt eum in saltu in foveam grandem et conportaverunt super eum acervum lapidum magnum nimis omnis autem Israhel fugit in tabernacula sua

¹⁰ tollens autem Respha filia Ahia cilicium substravit sibi super petram ab initio messis donec stillaret aqua super eos de caelo et non dimisit aves lacerare eos per diem neque bestias per noctem

²² audi patrem tuum qui genuit te et ne contemnas cum senuerit mater tua

¹¹ generatio quae patri suo maledicit et quae non benedicit matri suae

³ quis est iste qui celat consilium absque scientia ideo insipienter locutus sum et quae ultra modum excederent scientiam meam

⁶ super me est scientia et excelsior est non potero ad eam

¹⁶ si seduxerit quis virginem necdum desponsatam et dormierit cum ea dotabit eam et habebit uxorem

²⁷ aut ad praeceptum tuum elevabitur aquila et in arduis ponet nidum suum

³¹ qui autem sperant in Domino mutabunt fortitudinem adsument pinnas sicut aquilae current et non laborabunt ambulabunt et non deficient

¹¹ locutus est Dominus ad Mosen dicens ¹² loquere ad filios Israhel et dices ad eos vir cuius uxor erraverit maritumque contemnens ¹³ dormierit cum altero viro et hoc maritus deprehendere non quiverit sed latet adulterium et testibus argui non potest quia non est inventa in stupro ¹⁴ si spiritus zelotypiae concitaverit virum contra uxorem suam quae vel polluta est vel falsa suspicione appetitur ¹⁵ adducet eam ad sacerdotem et offeret oblationem pro illa decimam partem sati farinae hordiaciae non fundet super eam oleum nec inponet tus quia sacrificium zelotypiae est et oblatio investigans adulterium ¹⁶ offeret igitur eam sacerdos et statuet coram Domino ¹⁷ adsumetque aquam sanctam in vase fictili et pauxillum terrae de pavimento tabernaculi mittet in eam ¹⁸ cumque steterit mulier in conspectu Domini discoperiet caput eius et ponet super manus illius sacrificium recordationis et oblationem zelotypiae ipse autem tenebit aquas amarissimas in quibus cum execratione maledicta congessit ¹⁹ adiurabitque eam et dicet si non dormivit vir alienus tecum et si non polluta es deserto mariti toro non te nocebunt aquae istae amarissimae in quas maledicta congessi ²⁰ sin autem declinasti a viro tuo atque polluta es et concubuisti cum altero ²¹ his maledictionibus subiacebis det te Dominus in maledictionem exemplumque cunctorum in populo suo putrescere faciat femur tuum et tumens uterus disrumpatur ²² ingrediantur aquae maledictae in ventrem tuum et utero tumescente putrescat femur et respondebit mulier amen amen ²³ scribetque sacerdos in libello ista maledicta et delebit ea aquis amarissimis in quas maledicta congessit ²⁴ et dabit ei bibere quas cum exhauserit ²⁵ tollet sacerdos de manu eius sacrificium zelotypiae et elevabit illud coram Domino inponetque super altare ita dumtaxat ut prius ²⁶ pugillum sacrificii tollat de eo quod offertur et incendat super altare et sic potum det mulieri aquas amarissimas ²⁷ quas cum biberit si polluta est et contempto viro adulterii rea pertransibunt eam aquae maledictionis et inflato ventre conputrescet femur eritque mulier in maledictionem et in exemplum omni populo ²⁸ quod si polluta non fuerit erit innoxia et faciet liberos ²⁹ ista est lex zelotypiae si declinaverit mulier a viro suo et si polluta fuerit ³⁰ maritusque zelotypiae spiritu concitatus adduxerit eam in conspectu Domini et fecerit ei sacerdos iuxta omnia quae scripta sunt

⁶ per semitam vitae non ambulat vagi sunt gressus eius et investigabiles

¹³ adprehensumque deosculatur iuvenem et procaci vultu blanditur dicens ¹⁴ victimas pro salute debui hodie reddidi vota mea ¹⁵ idcirco egressa sum in occursum tuum desiderans te videre et repperi ¹⁶ intexui funibus lectum meum stravi tapetibus pictis ex Aegypto ¹⁷ aspersi cubile meum murra et aloe et cinnamomo ¹⁸ veni inebriemur uberibus donec inlucescat dies et fruamur cupitis amplexibus ¹⁹ non est enim vir in domo sua abiit via longissima ²⁰ sacculum pecuniae secum tulit in die plenae lunae reversurus est domum suam ²¹ inretivit eum multis sermonibus et blanditiis labiorum protraxit illum ²² statim eam sequitur quasi bos ductus ad victimam et quasi agnus lasciviens et ignorans quod ad vincula stultus trahatur ²³ donec transfigat sagitta iecur eius velut si avis festinet ad laqueum et nescit quia de periculo animae illius agitur

³ nomen autem viri illius erat Nabal et nomen uxoris eius Abigail eratque mulier illa prudentissima et speciosa porro vir eius durus et pessimus et malitiosus erat autem de genere Chaleb

¹⁰ respondens autem Nabal pueris David ait quis est David et quis est filius Isai hodie increverunt servi qui fugiunt dominos suos ¹¹ tollam ergo panes meos et aquas meas et carnes pecorum quae occidi tonsoribus meis et dabo viris quos nescio unde sint

²⁵ ne ponat oro dominus meus rex cor suum super virum istum iniquum Nabal quia secundum nomen suum stultus est et est stultitia cum eo ego autem ancilla tua non vidi pueros tuos domine mi quos misisti

³⁶ venit autem Abigail ad Nabal et ecce erat ei convivium in domo eius quasi convivium regis et cor Nabal iucundum erat enim ebrius nimis et non indicavit ei verbum pusillum aut grande usque in mane ³⁷ diluculo autem cum digessisset vinum Nabal indicavit ei uxor sua verba haec et emortuum est cor eius intrinsecus et factus est quasi lapis ³⁸ cumque pertransissent decem dies percussit Dominus Nabal et mortuus est

¹⁶ qui cum duxisset eum ecce illi discumbebant super faciem universae terrae comedentes et bibentes et quasi festum celebrantes diem pro cuncta praeda et spoliis quae ceperant de terra Philisthim et de terra Iuda

¹⁰ non decent stultum deliciae nec servum dominari principibus

⁷ vidi servos in equis et principes ambulantes quasi servos super terram

⁴ et dabo pueros principes eorum et effeminati dominabuntur eis ⁵ et inruet populus vir ad virum unusquisque ad proximum suum tumultuabitur puer contra senem et ignobilis contra nobilem

¹³ dolor patris filius stultus et tecta iugiter perstillantia litigiosa mulier

⁹ melius est sedere in angulo domatis quam cum muliere litigiosa et in domo communi

¹⁹ melius est habitare in terra deserta quam cum muliere rixosa et iracunda

¹⁵ tecta perstillantia in die frigoris et litigiosa mulier conparantur

²¹ qui delicate a pueritia nutrit servum suum postea illum sentiet contumacem

⁷ nimirum interroga iumenta et docebunt te et volatilia caeli et indicabunt tibi

⁶ vade ad formicam o piger et considera vias eius et disce sapientiam ⁷ quae cum non habeat ducem nec praeceptorem nec principem ⁸ parat aestate cibum sibi et congregat in messe quod comedat

⁵ chyrogryllius qui ruminat ungulamque non dividit inmundus est

¹⁸ ibi aves nidificabunt milvo abies domus eius

⁴ sin autem resistis et non vis dimittere eum ecce ego inducam cras lucustam in fines tuos ⁵ quae operiat superficiem terrae nec quicquam eius appareat sed comedatur quod residuum fuit grandini conrodet enim omnia ligna quae germinant in agris ⁶ et implebunt domos tuas et servorum tuorum et omnium Aegyptiorum quantam non viderunt patres tui et avi ex quo orti sunt super terram usque in praesentem diem avertitque se et egressus est a Pharaone

¹³ extendit Moses virgam super terram Aegypti et Dominus induxit ventum urentem tota illa die ac nocte et mane facto ventus urens levavit lucustas ¹⁴ quae ascenderunt super universam terram Aegypti et sederunt in cunctis finibus Aegyptiorum innumerabiles quales ante illud tempus non fuerant nec postea futurae sunt ¹⁵ operueruntque universam superficiem terrae vastantes omnia devorata est igitur herba terrae et quicquid pomorum in arboribus fuit quae grando dimiserat nihilque omnino virens relictum est in lignis et in herbis terrae in cuncta Aegypto

³⁴ et percussit vineam eorum et ficum eorum et confregit lignum finium eorum

⁴ residuum erucae comedit lucusta et residuum lucustae comedit bruchus et residuum bruchi comedit rubigo

⁶ gens enim ascendit super terram meam fortis et innumerabilis dentes eius ut dentes leonis et molares eius ut catuli leonis ⁷ posuit vineam meam in desertum et ficum meam decorticavit nudans spoliavit eam et proiecit albi facti sunt rami eius

⁷ sicut fortes current quasi viri bellatores ascendent murum vir in viis suis gradietur et non declinabunt a semitis suis ⁸ unusquisque fratrem suum non coartabit singuli in calle suo ambulabunt sed et per fenestras cadent et non demolientur ⁹ urbem ingredientur in muro current domos conscendent per fenestras intrabunt quasi fur ¹⁰ a facie eius contremuit terra moti sunt caeli sol et luna obtenebrati sunt et stellae retraxerunt splendorem suum ¹¹ et Dominus dedit vocem suam ante faciem exercitus sui quia multa sunt nimis castra eius quia fortia et facientia verbum eius magnus enim dies Domini et terribilis valde et quis sustinebit eum

²⁵ et reddam vobis annos quos comedit lucusta bruchus et rubigo et eruca fortitudo mea magna quam misi in vos

³ et de fumo exierunt lucustae in terram et data est illis potestas sicut habent potestatem scorpiones terrae ⁴ et praeceptum est illis ne laederent faenum terrae neque omne viride neque omnem arborem nisi tantum homines qui non habent signum Dei in frontibus ⁵ et datum est illis ne occiderent eos sed ut cruciarentur mensibus quinque et cruciatus eorum ut cruciatus scorpii cum percutit hominem ⁶ et in diebus illis quaerent homines mortem et non invenient eam et desiderabunt mori et fugiet mors ab ipsis ⁷ et similitudines lucustarum similes equis paratis in proelium et super capita earum tamquam coronae similes auro et facies earum sicut facies hominum ⁸ et habebant capillos sicut capillos mulierum et dentes earum sicut leonum erant ⁹ et habebant loricas sicut loricas ferreas et vox alarum earum sicut vox curruum equorum multorum currentium in bellum ¹⁰ et habebant caudas similes scorpionum et aculei in caudis earum potestas earum nocere hominibus mensibus quinque ¹¹ et habebant super se regem angelum abyssi cui nomen hebraice Abaddon graece autem Apollyon et latine habet nomen Exterminans

²⁴ ecce populus ut leaena consurget et quasi leo erigetur non accubabit donec devoret praedam et occisorum sanguinem bibat

¹⁸ et illi dixerunt ei die septimo ante solis occubitum quid dulcius melle et quid leone fortius qui ait ad eos si non arassetis in vitula mea non invenissetis propositionem meam

¹⁴ indignatio regis nuntii mortis et vir sapiens placabit eam

² sicut rugitus leonis ita terror regis qui provocat eum peccat in animam suam

⁵ adtendite me et obstupescite et superponite digitum ori vestro

⁴ qui leviter locutus sum respondere quid possum manum meam ponam super os meum

²⁸ stultus quoque si tacuerit sapiens putabitur et si conpresserit labia sua intellegens

¹² vidisti hominem sapientem sibi videri magis illo spem habebit stultus

³ ne festines recedere a facie eius neque permaneas in opere malo quia omne quod voluerit faciet ⁴ et sermo illius potestate plenus est nec dicere ei quisquam potest quare ita facis

¹⁶ videbunt gentes et confundentur super omni fortitudine sua ponent manus super os aures eorum surdae erunt ¹⁷ lingent pulverem sicut serpens velut reptilia terrae proturbabuntur de aedibus suis Dominum Deum nostrum desiderabunt et timebunt te

¹⁹ scimus autem quoniam quaecumque lex loquitur his qui in lege sunt loquitur ut omne os obstruatur et subditus fiat omnis mundus Deo

¹⁸ vir iracundus provocat rixas qui patiens est mitigat suscitatas

²⁸ homo perversus suscitat lites et verbosus separat principes

¹⁴ qui dimittit aquam caput est iurgiorum et antequam patiatur contumeliam iudicium deserit

²¹ sicut carbones ad prunam et ligna ad ignem sic homo iracundus suscitat rixas

²⁵ qui se iactat et dilatat iurgia concitat qui sperat in Domino saginabitur

²² vir iracundus provocat rixas et qui ad indignandum facilis est erit ad peccata proclivior