Matthew 2 Cross References - WestSaxon1175

¹ [Note: Cum natus esset iesus in bethleem in diebus herodis regis ecce magi ab oriente. H. R. ] Eornestlice þa se hælend akenned wæs on iudeissere bëëthlëëm on þas kynges dagen herodes. þa coman þa tungel-witegen. fram east-dæle to ierusalem ² & cwæðen. hwær is se iudea kyng þe akenned is. Soðliche we geseagen his steorran on east-dæle. & we comen us hine to ge-eadmedenne. ³ Þa herodes þt geherde þa warð he gedrefeð & eal ierosolime-wære mid him. ⁴ & þa gegaderede herodes ealle ealdres þare sacerdæs & folkes writeres. ænd axode hwær crist akenned wære. ⁵ Ða sægden hyo him. on iudeissere bethlëëm. Witodlice þus ys awriten. þurh þanne witegan. ⁶ Ænd þu bethlëëm iudea-land. witodlice ne eart þu læst on iudea ealdran. of þe forð gæð se heretoga seþe recð min folc israel. ⁷ Herodes þa cleopede on sunder-spræce þa tungel-witegan. & befran hyo georne hwanne se steorre heom ateowede. ⁸ Ænd he asende hye to bethlëëm & þus cwæð. Fareð & axiad geornlice be þam childe. & þanne ge hit gemeteð kyðað eft me. þæt ich cume & me to him gebidde. ⁹ Þa hyo þæt bebod geherden þa ferden hyo. & soðlice se steorre þe hye on east-dæle geseagen. heom beforen ferde. oððe he stod ofer. þær þæt child wæs. ¹⁰ Soðlice þa þa tungel-witegan þanne steorre ge-seagan fagenedon swiðe micele gefean. ¹¹ & geoden into þam huse hyo metten þt child mid marian hys moder. & hyo aþeneden hyo. & hyo to hym gebæden. And hyo untyndon heora gold-hordes. & him lac brohten. þæt wæs gold. & stor. & mirre. ¹² And hyo onfengen andswere on swefnum þæt hyo eft to herode ne hwyrfden. ac hyo on oþerne weig on hire riche ferden. ¹³ [Note: Apparuit angelus domini in sompnis ioseph dicens: accipe puerum et matrem eius. H. R. ] Þa þa ferden þa atewede drihtnes engel iosepe on swefne. & þus cwæð. Aris & nym þæt child. & hys moder & fleog on egypte-land & beo þær oð þæt ic þe segge. Toward is þæt herodes secð þæt child to forspillene. ¹⁴ He aras þa & nam þæt chyld & his moder on niht. & ferde into egypte. ¹⁵ & wæs þær oððe herodes forð-sið. þæt wære gefeld þæt þe fram drihtne gecweðen wæs. þurh þanne witegan. Of egypte ich minne sune geclypede. ¹⁶ Ða wæs herodes swiðe gebolgen for þam þe he befæht (sic) wæs fram þam tungel-witegan. & he asende þa. & ofsloh ealle þa chyld þe on bethlëëm wæron. & on eallen hire gemæren fram twiwintren elde & binnæn þan æfter þare tyde þe he ge-axode fram þam tungel-witegen. ¹⁷ Ða wæs gefylled þt gecweðen wæs þurh ieremiam þam witegan. ¹⁸ Stefne wæs on heahnysse gehyrd. wop & michel þotorung. rachel weop hire bearn. & hye nolde beon gefrefred. for þam þe hyo næren. ¹⁹ [Note: Defuncto autem herode ecce apparuit angelus domini in somp nis ioseph in egypto dicens H. R. ] Soðliche þa herodes wæs forð-faren. witodliche on swefne drihtnes ængel ætywede ioseph on egypte. ²⁰ & þus cwæð. Aris ænd nym þæt child. & his moder & far on israele-land. Nu synden forð-farene þa þas cyldes sawle sohten. ²¹ He aras þa & onfeng þæt cyld & his moder & com on israele-land. ²² Þa he gehyrde þæt archelaus rixede on iudea-þeode for þane heroden. he ondredde þider to farene. & on swefnen gemineged he ferde on galileisse dales. ²³ & he com þa & eardode on þare chestre þe is genemned nazareth. þæt wære gefylled. þæt gecweðen wæs þurh ieremie þanne witega. for þan þe he nazareisc byð genemned.

²⁰ Him þa soðliche þas þing þenchendum. drihtnes ængel on swefnum ateowede. & hym to cwæð. Ioseph dauiðes suna. nyle þu ondræden. marian þine gemæcchen to onfonne. þæt on hyre gekenned ys. hyt is of þan halgen gaste.

²² Soðlice eall þis wæs geworðan. þæt gefylled wære þæt fram drihtne gecwæðen wæs. þurh þanne witegan.

²⁴ Þa aras ioseph of swefne. & dyde swa drihtnes ængel him bebead & he on-feng hys mæcchen. ²⁵ & he ne grette hye. Heo kende. hire frum-kennede sune & nemde his name hælend.

¹ [Note: Cum natus esset iesus in bethleem in diebus herodis regis ecce magi ab oriente. H. R. ] Eornestlice þa se hælend akenned wæs on iudeissere bëëthlëëm on þas kynges dagen herodes. þa coman þa tungel-witegen. fram east-dæle to ierusalem ² & cwæðen. hwær is se iudea kyng þe akenned is. Soðliche we geseagen his steorran on east-dæle. & we comen us hine to ge-eadmedenne. ³ Þa herodes þt geherde þa warð he gedrefeð & eal ierosolime-wære mid him.

⁵ Ða sægden hyo him. on iudeissere bethlëëm. Witodlice þus ys awriten. þurh þanne witegan.

¹⁰ Soðlice þa þa tungel-witegan þanne steorre ge-seagan fagenedon swiðe micele gefean. ¹¹ & geoden into þam huse hyo metten þt child mid marian hys moder. & hyo aþeneden hyo. & hyo to hym gebæden. And hyo untyndon heora gold-hordes. & him lac brohten. þæt wæs gold. & stor. & mirre. ¹² And hyo onfengen andswere on swefnum þæt hyo eft to herode ne hwyrfden. ac hyo on oþerne weig on hire riche ferden.

¹² And hyo onfengen andswere on swefnum þæt hyo eft to herode ne hwyrfden. ac hyo on oþerne weig on hire riche ferden. ¹³ [Note: Apparuit angelus domini in sompnis ioseph dicens: accipe puerum et matrem eius. H. R. ] Þa þa ferden þa atewede drihtnes engel iosepe on swefne. & þus cwæð. Aris & nym þæt child. & hys moder & fleog on egypte-land & beo þær oð þæt ic þe segge. Toward is þæt herodes secð þæt child to forspillene.

¹³ [Note: Apparuit angelus domini in sompnis ioseph dicens: accipe puerum et matrem eius. H. R. ] Þa þa ferden þa atewede drihtnes engel iosepe on swefne. & þus cwæð. Aris & nym þæt child. & hys moder & fleog on egypte-land & beo þær oð þæt ic þe segge. Toward is þæt herodes secð þæt child to forspillene.

¹⁶ Ða wæs herodes swiðe gebolgen for þam þe he befæht (sic) wæs fram þam tungel-witegan. & he asende þa. & ofsloh ealle þa chyld þe on bethlëëm wæron. & on eallen hire gemæren fram twiwintren elde & binnæn þan æfter þare tyde þe he ge-axode fram þam tungel-witegen. ¹⁷ Ða wæs gefylled þt gecweðen wæs þurh ieremiam þam witegan.

¹⁹ [Note: Defuncto autem herode ecce apparuit angelus domini in somp nis ioseph in egypto dicens H. R. ] Soðliche þa herodes wæs forð-faren. witodliche on swefne drihtnes ængel ætywede ioseph on egypte.

¹⁹ [Note: Defuncto autem herode ecce apparuit angelus domini in somp nis ioseph in egypto dicens H. R. ] Soðliche þa herodes wæs forð-faren. witodliche on swefne drihtnes ængel ætywede ioseph on egypte. ²⁰ & þus cwæð. Aris ænd nym þæt child. & his moder & far on israele-land. Nu synden forð-farene þa þas cyldes sawle sohten.

²⁰ & þus cwæð. Aris ænd nym þæt child. & his moder & far on israele-land. Nu synden forð-farene þa þas cyldes sawle sohten. ²¹ He aras þa & onfeng þæt cyld & his moder & com on israele-land. ²² Þa he gehyrde þæt archelaus rixede on iudea-þeode for þane heroden. he ondredde þider to farene. & on swefnen gemineged he ferde on galileisse dales. ²³ & he com þa & eardode on þare chestre þe is genemned nazareth. þæt wære gefylled. þæt gecweðen wæs þurh ieremie þanne witega. for þan þe he nazareisc byð genemned.

¹³ [Note: Venit iesus á galilea in iordanem ad iohannem ut baptizaretur ab eo. H. R. ] Þa com se hælend fram galilea to Iordane to Iohanne, þæt he hine fullode

⁹ & cwæð to him. Ealle þas ic gyfe þe. gif þu feallende. to me ge-eadmedst. ¹⁰ Ða cwæð se hælend to him. Gang þu succa on-bæc. Soðlice hit is awriten. to drihtne þine gode þu þe ge-eadmestð (sic). & him ane þeowast.

¹⁴ þaet wære gefylled þæt þe gecwæðen wæs þurh isaiam þanne witegan. ¹⁵ [Note: Ver. 15 is omitted.]

²⁹ Soðlice he lærde swilce he anweald hæfde. & na swa swa heore bokeras & sunder-halgan.

¹⁷ þæt wære ge-fylled þæt þe gecweðen wæs þurh ysaian þane witega. þus cweðende. He on-feng ure untrumnysse. & he bær ure adle.

²⁹ And hyo remden & cwæðen. La hælend godes sune hwæt ys þe & us ge-mæne. come þu hider ær tide us to þreatigenne.

²³ Þonne hyo eow ehtað on þisse berig. fleoð on oðre. Ænd þanne hyo eow on þare ehtniað fleoð on þa þridden. Soðlice ic eow segge ne be-fare ge israele burgan ær þan þe mannes sune cume.

¹⁶ & be-bead heom þæt hyo hyt nanen men ne saygdon. ¹⁷ Þæt wære gefylled þæt gecweðen wæs þurh ysaiam. þanne witegan. þus cweðende. ¹⁸ Her ys min cnape þane ich ge-cheas min ge-corene of þam wel gelicode minre sawle. Ich äsette minne gast ofer hine. & dom he bodeð þeodum.

⁵² þa sægde he heom. for-þan is ælc læred bokere on heofene riche ge-lic þam heordes ealdre þe forð-bringð of hys gold-horde nywe þing & ealde.

³³ Soðlice þa þe on þam scype wæron comen & to him ge-bædon & þus cwæðen. Soðlice þu ert godes sune.

⁴ Eall þis wæs geworðen þæt wære ge-filled þæt þurh ysaiam þanne witega ge-cweðen wæs. ⁵ Seggeð heahnysses dohter nu þin kyning kymð þe to. ge-dafte & rit uppon tamere assene & hire folan.

¹⁵ Witodlice þa þare sacerda ealdres & þa bokeres ge-seage þa wundre þe se hælend worhte. & gehyrden hu þa chyld clepedon on þam temple & cwæðen sy dauiðes sune hal. þa wæren hyo eorre.

²³ Ða he com in-to þam temple þa comen þare sacerda aldres him to. & cwæðen. On hwilces mihte wyrcst þu þas þing. & hwa sealde þe þisne anweald.

³⁷ Eala ierusalem eala ierusalem þu þe þa witegan of-slyhst. & mid stanen of-torfest þa þe to þe asende synden. Swiðe oft ic wolde þine bearn gegaderian swa syo henn hyre chikene under hyre fiþera gegadereð. & þu noldest.

³ Ða wæren ge-samnede þa ealdres þa sacerda. & hlafordes þas folkes to þare sacerdes ealdres botle. þe wæs genemned kayphas.

³ Ða wæren ge-samnede þa ealdres þa sacerda. & hlafordes þas folkes to þare sacerdes ealdres botle. þe wæs genemned kayphas. ⁴ & hyo hafdon mychel ge-mot. þæt hyo wolden þanne hælend mid facne be-swiken. & of-slean. ⁵ Hyo cwæðen witodlice þt hyt ne myhte beon on þam freols-daige. þy-læs þe mycel steriung wurðe on þam folke.

⁴⁷ Ða he þas þing spræc. þa com iudas an of þam twelfen & mycel folc mid him. mid sweordan & mid sahlen asende fram þare sacerda ealdra & þas folkes ealdren. ⁴⁸ Se þe hine be-læwde sealde heom tacne & cwæð. Swa hwinne (sic) swa ic kysse se hit ys. nymeð hine. ⁴⁹ & he neohlacte rædlice to þam hælende. & [quoth]. Hal beo þu lareow. & he kyste hine.

⁵⁴ hu magen beon gefylde þa halgen gewrite. þe be me awritene synde. for-ðan þus hit byrað to beonne.

⁵⁶ Þæt eall is geworden þæt þare witegena halgane (sic) writ syen ge-fellede. Ða flugen ealle þa leorning-cnihtes & for-leten hine.

⁷¹ Ða he ut-eode of þare dure. þa geseah hine oðre wealne & sægde þam þe þær wæren. & þes wæs mid þam nazareiscan hælende.

¹ Witodlice þa hyt morgen wæs. þa worhten ealle þare sacerda ealdres ge-mot. & þas folkes ealdres on-gean þanne hælend þæt hyo hine to deaðe be-læwdon.

¹¹ Þa stod se hælend beforan þam demen. & se deme hyne axode þus cwæðende. Ert þu iudea kyning; Ða cwæð se hælend. þæt þu sægst.

¹⁹ He sæt þa pilatus on hys dom-settle. Ða sente hys wif to hym & cwæð. Ne beo þe nan þing ge-mæne on-gean þisen rithwisen. Soðlice fela ic hæbbe ge-þoled to-dayg þurh ge-sihðe; for hym.

³⁵ Soðlice æfter þam þe hyo hine on rode on-hengen. hyo to-dældon hys reaf. & wurpon hlot þær-ofer. þt wære ge-fylled þt ge-cweðen wæs þurh þonne witegen & þus cwæð. hyo to-dælden heom mine reaf. & ofer mine reaf hyo wurpen hlot.

¹⁸ Ða ge-neohlacte se hælend ænd spræc to heom þas þing & þus cwæð. Me ys ge-seald ælch anweald on heofena & on eorðan.

²⁴ & cwæð. eala nazarenisca hælend hwæt is us & þe. come þu us for-spillan. Ich wat þu ert godes halge.

³¹ Ða on-gan he hyo læren þt mannes sune ge-bered feole þinge þolien. & beo aworpen fram ealdor-mannen. & heah-sacerden. & bokeren. & beon of-slagen. & æfter þreom dagen arisan.

⁵ On herode dagen iudea cyninges wæs sum sacerd on namen zacharias of abian tune. & his wif wæs of äärones dohtren. & hire name wæs elisabeth.

²⁶ [Note: Missus est angelus gabriel á deo in ciuitatem galiléé. ] Soðlice on þam syxten monðe wæs a-send gabriel se engel fram drihtene on galilëë cestre þare name wæs nazareth.

⁷⁸ Ðurh innoðes ures godes mildheortnyssa. on þam he us neosede. of east-dæle up-springende. ⁷⁹ on-lihtan þam þe on þeostrum & on deaðes scade sitteð. ure fet to ge-reccenne on sibbe weig.

⁴ Ða ferde ioseph fram galilea. of þare ceastre nazareht. on iudeissce ceastre. dauiðes syo is ge-nemned bethlëëm. for þan þe he wæs of dauiðes huse & hyrde ⁵ þæt he ferde mid marian þe hym ge-wedded wæs. & wæs ge-eacnod. ⁶ Soðlice wæs ge-worðan þa hyo þær wæren. hyre dages wæren ge-fyllede þæt hyo kende ⁷ & hyo þa akende hire frum-kennedan sunu. & hine mid cyld-claþen be-wand. & hine on binne alegde. for þan þe hyo næfden rum on cumene huse.

¹⁰ & se engel heom to cwæð. Nelle ge eow on-dræden. soðlice nu ich eow bodige mychele blisse syo beoð eallen folce. ¹¹ for þan to dayg eow is hælend akenned. se is drihten crist on dauiðes ceastre.

¹⁵ & hyt wæs ge-worðen þa þa ængles to heofene ferden. Þa heordan heom be-tweonen spræcen & cwæðen. Vton faren to bethlëëm. & ge-seon þæt word þe ge-worðen ys. þæt drihten us atywede. ¹⁶ & hyo efstende comen & ge-metton marian & Ioseph ænd þæt chyld on binne aleigd.

²⁰ Ða ge-wenden ham þa heordes god wuldriende. & heriende on eallen þan þe hyo ge-herden & ge-seagen. Swa to heom ge-cweðen wæs.

²⁶ & he andswere of þam halgen gaste on-feng. þæt he deað ne ge-seage buton he ær drihten crist ge-seage. ²⁷ Ænd on gaste he on þæt tempel com. & þa his mæges læddon þanne hælend. þt hyo for hym æfter þare læge ge-wunan dyden. ²⁸ Heo on-feng hine mid hys handen. & god bletsede. & cwæð. ²⁹ Drihten nu þu lætst þinne þeow æfter þine worde on sibbe. ³⁰ for þam mine eagen ge-seagen þine hæle. ³¹ þa þu ge-gearwudest be-foran alre folce ansiene. ³² leoht to þeoda awrigenysse. & to þines folces wuldre israele.

³⁸ And þeos þare tide be-cumende drihtne andette & be hym spræc. eallen þan þe ge-an-bided-en ierusalem alysednysse. ³⁹ & þa hyo ealle þing ge-feldon æfter drihtenes lage. hyo hwurfon on galilëë on hire ceastre nazareth.

³⁸ & cwæðen. Ge-bletsod syo se kyng þe com on drihtenes name. syb sy on heofene & wuldor on heahnysse.

¹⁹ Ða sohten þare sacerda ealdres & þa bokeres heora handa on þa tide on hine wurpen. & hyo adredden heom þt folc. Soðlice hyo on-gæten þt he þis bispel to heom cwæð. ²⁰ Þa senden hyo mid searwun þa þe hyo rithwise læten þt hyo hine ge-scyldeden. & þt hyo hine sealden þan ealdren to dome & to þas deman anwealde to for-demænne. ²¹ Ða axoden hyo hine & cwæðen. Lareow we wite þt þu rihte specst. & lærst. & for nanen men ne wandest. ac godes weig on soðfæstnysse lærst.

³ Ða axode pilatus him ert þu iudea cyng; þa andswerede he. þu hyt sægst.

¹⁰ Ða stoden þare sacerda aldres hine anrædlice wreigende.

³⁸ Ða wæs his ofer-ge-writ ofer hine awriten. grekiscen stafen & hebreiscen. þis is judea kyning.

⁴⁴ & cwæð to heom. Þis synde þa word þe ich spæc to eow. þa ic wæs þa geot mid eow. for-þan þe hit ys neod þt beon ealle þing ge-felde. þe be me awritene synde. on moyses lage. & on witegan & on salmen be me.

⁴⁵ Phylippus ge-mette nathanael & cwæð. to hym. we ge-metten þanne hælend Iosepes sunu of nazareth. þonne wrat moyses. & þa witegan on þare ëa. ⁴⁶ ænd nathanael cwæð to hym. mæg ænig þing gödes beon of nazareth. Philippus cwæð to hym; cum ænd ge-seoh.

⁴⁹ Hym answerede þa nathanael ænd þus cwæð. Rabbi þu eart godes sune. ænd þu eart israele kyng.

¹⁰ Se hælend answerede & cwæð to hym. Ðu eart lareow israele folke & þu nast þas þïng.

²² ne se fæder ne demð nanum men; ac he sealde ælcne dom þam sune. ²³ þæt æalle arwurþigon þonne sune. swa swa hyo arwurðiað þonne fæder. Se þe ne arwurðað þonne sunu. ne arwurðað he þonne fæder þe hyne sende.

²³ þæt æalle arwurþigon þonne sune. swa swa hyo arwurðiað þonne fæder. Se þe ne arwurðað þonne sunu. ne arwurðað he þonne fæder þe hyne sende.

³² Ða phaRisei ge-herden þa manigeo þus murcniende be hym. Ða ealdres & þa farisei sendon heora þehnas þæt hyo wolden hyne fon.

⁴¹ sume cwæðen; he ys crist. Sume cwæðen cweðe ge cymð crist fram galilea. ⁴² Hu ne cwæð þæt ge-writ. þæt crist cymð. of dauiðes cynna. & of bethlëëm chestre þær þær dauid wæs.

⁴² Hu ne cwæð þæt ge-writ. þæt crist cymð. of dauiðes cynna. & of bethlëëm chestre þær þær dauid wæs.

⁵² Hyo andsweredon & cwæðon to hym. cweðst þu. þæt þu syo galileisc. smea & ge-seoh þæt nan wytega ne cymð fram galilea.

³ Ða lædden þa farisei & þa bokeres to hym. an wyf syo wæs apared on unriht-hameðe & setten hyo to middes heora.

³⁸ Þa cwæð he. drihten ic ge-lefe. & he fell nyðer. & ge-eadmedede hine.

⁴⁷ Wytodlice þa biscoppes & þa farisei ge-gadereden ge-mot. & cwæðen. Hwæt do we for-þan þe þes mann wercð mycel taken. ⁴⁸ Gyf we hyne for-læteð þus ealle ge-lyfað on hine. Ænd romane cymd & nemeð ure land. & ure þeodscype.

¹³ hyo naman palmtreowene twiggan & geoden ut to-geanes hym; & cleopedan. Syo israele kyng hal & ge-bledsed; þe com on drihtenes name.

³ þa underfeng Iudas þt folc & þa þegnas æt þam biscoppen & æt þan farisean. & comen þider mid heora leoht-faten. & mid heora blesen. & mid wæpnem.

⁵ Hye andsweredem (sic) hym & cwæðen; þane nazareiscan hælend. Se hælend cwæð ich hyt eom. Soðlice Iudas þe hine be-læwde stod mid heom.

⁷ Æft he hye axode hwane seche ge. hyo cwæðen. þane nazareisce hælend.

³⁷ Þa cwæð pilatus to hym. Ert þu witodlice kining; Se hælend hym andswerede and cwæð. Ðu hyt saigst þæt ich eom kining. On þam ich em ge-boren. & to þam ich com on middan-eard. þæt ich kyðe soðfæstnysse. Ælch þare þe is on soðfæstnysse ge-herð mine stefne.

¹² Ænd seððe sohte pilatus hu he hine for-læte. Ða iudeas clypedon & cwæðen. Gyf þu hine for-lætst; ne ert þu þas caiseres freond. Ælc þare þe hine to kininge deð ys þas caiseres wiðersace. ¹³ Þa pilatus þas spræce ge-hyrde; þa lædde he ut þonne hælend. & sæt æt-foran þam dom-setle. on þare stowe þe ys ge-nemned licostratos þæt is on hebreisc gabatha. ¹⁴ Hit wæs þa eastre gear-cung daig. & hit wæs þa sixte tid. Ða cwæð he to þam iudean. Her is eower kining. ¹⁵ Hyo cleopeden ealle & cwæðen; nym hine nym hine; & hoh. Þa cwæð pilatus. scel ich hon eowerne kyning; Hym andswereden þa biscoppes & cwæðen. Nebbe we nenne kining buton caisere.

¹⁹ Witodlice-pilatus. wrat ofer-ge-writ. & sette ofer hys rode. Þær wæs on ge-writen. þis is se nazarenisca hælend iudea kyng.

²⁸ Æfter þison þa se hælend wiste þæt ealle þing wæren ge-endode. þæt þæt halige writ wære ge-fylled. þa cwæð he me þyrst.

³⁶ Ðas þing wæren ge-worðan þæt þæt gewrit wære ge-fylled. ne for-breke ge nan ban on hym.

²⁸ Thomas andswerede & cwæð to him. Þu ert min god. þu ert min drihten.

¹⁶ He cwæð to him eft. Symon Iohannis lufast þu me; he cwæð to hym. gea drihtan þu wast þæt ich þe lufie. Ða cwæð he to him. heald mine lamb.