Matthew 3:1 Cross References - WestSaxon1175

¹ On þam dagen com iohannes se fulluhtere & bodede on þam westene iudëë.

⁸ Eornostlice doð medemne wæstm þare deadbote.

⁷ Ða hyo ut-eoden soðlice þa on-gan se hælend seggen be Iohanne. & cwæð to þam menige. hwi eode ge ut on wæsten geseon winde aweged reod.

¹¹ Soðliche ich eow segge ne aras be-twux wifen bearnen mare Iohanne þan fulluhtere. Soðlice se læsse ïs. is on heofene riche hym mare.

² & þa sægde he his cnihten. þes is iohannes se fulluhtere þe ic be-heafdede he aras of deaðe. & for þam synde þas wundre gefremede on him. ³ Soðlice herodes nam Iohannem & ge-band hine. & sette on cwarterne. for þam wife herodiade philippus his broðor. ⁴ Iohannes him sægde. nis þe alyfed hy to wife to hæbbenne ⁵ & þa þe he hine of-slean wolde he adrede him þæt folc for þam þe hyo hafdon hine for ænne witege. ⁶ Ða on Herodes gebyrd-dayge. tumbede þær herodiadisse dohtor be-forem (sic) hym & hit likede herode. ⁷ Ða be-het he mid aþe hire to gyfene swa hwæt swa hyo hine bæde. ⁸ Ða cwæð hyo. fram hire moder ge-meneged. Syle me on anen disce Iohannes heafed þas fulluhteres. ⁹ Ða wæs se kyng unbliðe. for þam aþe. & for þam þe him sæten mide. ¹⁰ & he asende þa & be-hæfdede iohanne on þam cwærterne. ¹¹ & man brohte þa his heafod on anen disce. & sealde þam maidene. & þæt maiden hire moder. ¹² Ænd þa ge-neahlahten his leorning-cnihtes & namen his lichame. & be-berigedon hine. & coman & kyddan hit þam hælende. ¹³ Þa se hælend þæt ge-hyrde þa ferde he þanen on-syndron on anum scype. & þa þa gangendon manigeo þt ge-hyrdon hyo felgdon hym of þam burgen. ¹⁴ & þa he þanen ferde. he ge-seah mycele menigeo. & he heom ge-miltsede & ge-hælde þa untruman.

¹⁴ Ða cwæðen hyo sume Iohannen þanne fulluhtere. sume heliam. sume ieremiam. oððe an þare witegan.

¹² Soðlice ich eow segge þæt helïas com & hyo hine ne ge-cneowen. Ac hyo dyden embe hine swa hwæt swa hyo wolden. & swa ys mannes sune eac fram heom to þrowienne. ¹³ Þa on-geaten hys leorning-cnihtes þæt he hit saigde be iohanne þam fulluhtere.

²⁵ Hwæðer wæs iohannes fulluht þe of heofene þe of mannen? Ða cwæðen hyo beo-tweoxe heom. Gyf we seggað of heofene. þanne cweð he. for hwan ne ge-lyfde ge hym. ²⁶ Gyf we seggeð of mannen. we on-drædeð þis folc. Ealle hyo hafden iohanne for ænne witega. ²⁷ Ða andsweredon hyo. & cwæðen. we nyten. Þa cwæð he. ne ich eow ne segge of hwilcen anwealde ich þas þing wyrche.

³² Iohannes com on rihtwisnesse weige. & ge ne ge-herden hine. Witodlice manfulle & myltistran ge-lyfden. & ge ge-seagen & ne dydon syððan nane deadbote þæt ge ge-lyfdon on hym.

³ clepiende stefne on þam westene. ge-gærewied drihtnes weig. doð rihte his syðas. ⁴ Iohannes wæs on wæstene fulgende & bodiende. deadbote fulluht on senne for-gyfenysse. ⁵ & to hym ferde eal iudëëisce rice. & ealle ierosolima-ware. & wæren fram him ge-fullode on Iordanes flode. heore synna andettenne. ⁶ And Iohannes wæs ge-scryd mid olfendes hære. & fellen gyrdel wæs embe his lendene. & garstapen & wude hunig he æt. ⁷ & he bodede & cwæð. strengre kymð æfter me. Þas ne æm ich wurðe þt ic his scone þwange bugende un-cnette. ⁸ Ich fullige eow on wætere. he eow fulleð on halgen gaste.

¹⁵ & þus cweðende. Witodlice tyd is ge-fylled. & heofene rice ge-neohlæcð. doð dead-bote & ge-lefeð þam godspelle.

¹⁶ þa herodes þt ge-herde he [quoth]. Se Johannes þe ic be-heafdede se aras of deaðe. ¹⁷ [Note: Misit herodes et tenuit iohannem et uinxit eum in carcerem propter herodiadem. ] Soðlice herodes sende & het iohanne ge-binden on cwarterne. for herodiadiscan his broðer lafe philippus for þan þe he nam hyo. ¹⁸ Ða saigde iohannes herode. nis þe alyfeð to hæbbe þines broðer wif. ¹⁹ Ða swerde herodias ymbe hine & wolde hine of-slean & hyo ne mihte. ²⁰ Soðlice herodes on-drædde iohanne & wiste þt he wæs riht-wis. & halig. & he heold hine on cwarterne. & he ge-hyrde þt he fela wundre worhte & he lufeljce him ge-hyrde. ²¹ Ða se daig com herodes ge-berde-tide. he ge-garwede micele feorme his ealdor-mannen. & þam fermestan on galilëë. ²² & þa þa þare herodiadiscen dohter in-eode & tumbede. hit licode herode. & eallen þam þe him mid sæten. Se kyng cwæð þa to þam meigdene. bide me swa hwæt swa þu wille. & ich þe sylle. ²³ Ænd he swor hire. Soðes ich þe sylle swa hwæt swa þu me bydst. þah þu wille half mine rice. ²⁴ Þa hye ut eode. hyo cwæð to hire moder. Hwæs bidde ich. Þa cwæð hye. Iohannes heafed þas fulluhteres. ²⁵ Sona þa hye mid efste in to þam kynge geode. hyo bæd & þus cwæð. Ic wille þt þu me rædlice on anen dissce selle johannes heafed. ²⁶ Ða warð se kyng ge-unrot for þan aðe. & for þam þe mid him sæten. Nolde þah hyo unrotan ²⁷ ac sente ænne cwellere & be-bead þt man his heafed on anen dissce brohte. Ænd he hine þa on cwartene be-heafdede. ²⁸ & his heafed on disce brohte. & hit sealde þam maigdene. & þt maigden hit sealde hire moder. ²⁹ Ða his cnihtes þæt ge-herden. hyo comen & his lichame namen & hine on berigene leigdon.

¹³ Ða cwæð se ængel hym to. ne on-dred þu þe zacharias. for þan þin bene is ge-herd. & þin wif elisabeth þe sune kenð. & þu nemnest hys name Iohannes ¹⁴ & he byð þe to blisse. & manega on his akynnednysse ge-fageneð. ¹⁵ Soðlice he byð mære be-foren drihtene. & he ne drincð win ne beor. & he beoð ge-felleð mid halgen gaste; Þanne gyt of hys moder innoðe. ¹⁶ & manege israele bearne he ge-chyrd to drihtene heore gode ¹⁷ & he gæð to-foren him on gaste. & on helias ge-mihte. & he fæderan heortan to heora bearnan ge-cyrre. & ungeleafulle. to rihtwise gleaw-scipe. drihtne fulfremed folc ge-gærewian.

⁷⁶ & þu cnapa gæst & beost þas heageste witega ge-nemned. Ðu gæst be-foran drihtnes ansiene hys wegas gearewian.

¹ [Note: Anno quinto decimo tyberij cesaris. ] Soðlice þam fiftendan geare þas caiseres an-wealdes tyberij. be-ginnenden þam pontiscen pilate iudea þeode. foerðan dæles rice galilëë herode. philippe hys broder. feorðan dæles rice iturie. & þas riche traconitidis. & lisania abiline feorðan dæles rica. ² under þare sacerde ealdres anna & chaifa. godes word wæs ge-worðan ofer zacharias sune on westene. ³ & he com into eall Iordanes riche bodiende. deadbote fulluht & synne for-gyfenesse ⁴ swa hit awriten ys on ysaias bech þas witegan. Clepiende stefn on westene. ge-garewiað drihtenes weig dod his siðas rihte. ⁵ Ælch dane beoð ge-feld. & ælch munt & beorh beoð ge-niðered. & þwuru beoð on ge-rihte. & ungerydu on smeðe weges. ⁶ & ælc flæsc ge-sihð godes hæle. ⁷ Soðlice he cwæð to þam mægen þe ferden þæt hyo wæren fullode fram hym. Eale næddrene kyn hwa atewedo (sic) eow þæt ge fleon fram þam towearde eorre. ⁸ Doð eornestlice deadbote wæstmes. & ne on-ginnen ge cweðen. we hæbbed us to fader abraham. Ich segge eow þæt god is swa mihtig þæt he maig of þisen stanen abrahames bearn aweccan. ⁹ Nu ys syo æx asett. to þas treowas wirtrumen. Witodlice ælch treow þe ne brincd godne wæstme beoð for-corfan & on fyr aworpen. ¹⁰ Ða axoden hine þa manige & cwæðen; hwæt do we. ¹¹ Þa cwæð he to heom. se þe hafð twege tunekan. sylle þam þe næfð. & þam ge-lice do se þe metes hæfð ¹² Ða comen þa manfulle þæt hy aþwegene wæren. & cwæðen to hym lareow hwæt do we. ¹³ Þa cwæð he ne do ge naht mare þanne þæt eow ge-sett ys. ¹⁴ Ða axoseden (sic) hine þa cempan & cwæðen. & hwæt do we. Þa sæde he heom. ne sla ge nanne man. Ne täle ne doð. & beoð eð-healde on eowren andlyfenum. ¹⁵ Soðlice þam folce wenenden & eallen on heore heorten þencenden be Iohanne hwæder he crist wære. ¹⁶ Ða andswerede Iohannes heom eallen seggenden. Witodlice ic eow an watere fullige. Soðlice kymð strengre þanne ich; þas ich nem wurðe þæt ich hys scoþwang un-cnytte. Heo eow fulled on halgen gaste. & on fyre. ¹⁷ & his fann is on his handa. & he fermed hys bernes flore. & gadered hys hwæte in-to hys berne. þæt chæf he for-bernð on un-acwenctelice fyre. ¹⁸ Manega oðre þing bodiende. He þæt folc lærde. ¹⁹ Herodes se feorðan dæles rica þa he wæs fram him ge-þread. be þare herodiscan his broder wife & be eallen yfelen þe herodes dyde. ²⁰ & ofer eall þæt ge-icte þæt he be-clysde Iohanne on cwarterne.

²⁴ And þa þa iohannes arend-dracan ferdon; þa cwæð se hælend to þam folce be Iohanne. hwi ferde ge on westene ge-seon þt reod þe bieð mid winde astyred.

⁶ Man wæs fram gode asend. þæs name wæs Iohannes. ⁷ þes com to ge-witnesse. þæt he ge-wytnesse kyðde be þam leohte. þæt ealle menn þurh hyne ge-lefdon. ⁸ Næs he leoht. ac þæt he wytnesse forð-bære be þam leohte.

¹⁵ Iohannes cyð ge-wytnesse be hym. & clepeð þus cweðende. Þes wæs se þe ic of sægde. Se þe to cumene ys. æfter me. þe wæs ge-worðen be-foren me. for-þan he wæs ær þanne ic. ¹⁶ Ænd of hys fyllendnysse we ealle we (sic) on-fengen gyfe for gyfe. ¹⁷ for-þan þe lage wæs ge-seald þurh moysen. & gyfe & soðfæstnys ys ge-worðen þurh hælend crist. ¹⁸ Ne ge-seah næfre nan man god bute se akennede sune hyt kydde. þe ys on hys fader bearme. ¹⁹ [Note: Miserunt iudei sacerdotes & leuitas ab ierosolimis ad iohannem dicentes. Tu quis es? ] & þæt is Iohannes ge-wytnys. Ða þa iudeas senden hyre sacerdas & heora diaconas fram Ierusalem to hym. þæt hyo axeden hym & þus cwæðen. hwæt ært þu; ²⁰ & he cydde & ne wið-soc & þus cwæð. ne eum (sic) ic na crist. ²¹ Ænd hyo axoden hyne & þus cwæðon. Eart þu helyas; & he cwæð. ne eom ic hyt. Þa cwæðen hyo. eart þu witega. & he answerede & cwæð. nyc. ²² Hyo cwæðen to hym. hwæt eart þu; þæt we andswere bringen. þam þe us to þe senden. hwæt sægst þu be þe selfem; ²³ He cwæð ic em clepiendes stefen on westene. Ge-rihteð drihtnes weig. swa se wytega ysaias cwæð. ²⁴ Ænd þa þe þær a-sende wæren. þa wæren for (sic) sunder-halgan. ²⁵ ænd hyo axoden hyne & cwæðen to hym. hwi fullast þu; gyf þu ne eart ne helyas ne wytega. ²⁶ Iohannes andswerede heom. Ic fullige on wætere. to-middes eow stod þe ge ne cunnen. ²⁷ he ys þe æfter me toward ys. Se wæs ge-worðen be-foran me. ne eom ic wurðe þæt ic un-binde hys sceo-þwang. ²⁸ Ðas þyng wæren ge-worðenne on bethania be-geonden Iordanen. þær iohannes fullede. ²⁹ Oþre dæg Iohannes ge-seah þanne hælend to hym cumende & cwæð. Her ys godes lamb. her ys se þe deð a-weig midden-eardes synne. ³⁰ þes ys be þam þe ich sægede. Æfter me cymð wer þe be-foren me ge-worðen wæs. for þam he wæs ær þanne ic. ³¹ & ic hine nyste. Ac ic com & fullode on wætere to þam þæt he wære ge-swutelod on israele folke. ³² Ænd Iohannes cydde wytnesse cweðende. þæt ic ge-sah nyþer-cumendne gast of hefene swa swa culfran. & wunede ofer hine. ³³ & ic hyne ne cuðe. ac se þe me sende to fullianne on wætere he cwæð to me. Ofer þane þe þu ge-sihst niðer-stigende gast. & ofer hyne wuniende þæt ys se þe fullað on halgum gaste. ³⁴ & ic ge-seah & ge-wytnesse kydde þt þes is godes sune. ³⁵ [Note: Stabat Iohannes & ex discipulis eius duo & uidit iesum. ] Æft oðre dæg stod Iohannes & twegen oft (sic) hys leorning-cnihtum. ³⁶ & he cwæð þa he seah þonne halend gangende. her ys godes lamb.

²⁷ Iohannes andswerede & cwæð. ne may man nan þing under-fon bute hyt beo hym of hefonum ge-seald. ²⁸ Ge sylf me sind to ge-witnesse þt ic sæde ne em ic crist. ac ic em asend be-foran hine. ²⁹ Se þe bryde hafð se ys brydguma. Se þe ys þas brydguman freond. & stent & ge-hyrð hine. mid ge-fean he ge-blissað for þas brydguman stæfne. þes min ge-fea ys ge-felled. ³⁰ hyt ge-berað þæt he weaxe. & þæt ic wanige. ³¹ Se þe ufenan com se ys ofer ealle. Se þe of eorðan ys; se [s]precð be eorðan. Se þe of hefene com se ys ofer ealle. ³² & he cyð þæt he ge-seah & ge-hyrde & nan man ne under-fegð hys cydnysse. ³³ Soðlice se þe hys ceðnysse. under-fehð. he tacneð þæt god ys soðfestnysse. ³⁴ Se þe god sende sprycð. godes word. ne seld god þanne gast be ge-mete. ³⁵ Fader lufeð þonne sune. & sealde ealle þing on hys hand. ³⁶ Se þe ge-lyfð on hys sunu. he hafð eche lyf. Se þe þam sunu is un-ge-leafsum ne ge-sihð he lyf. ac godes yrre wuneð ofer hyne.